Birini sevindirmek, mutlu etmek, onurlandırmak, kutlamak için veya anı olarak verilen şey, hediye olarak tanımlanan armağan kavramı, yazıyla takip edilebilen dönemlerden beri bir iletim aracı olarak kullanılagelmiştir. Hediye ve hediyeleşme kavramı, bir topluluğa ait insanların hem kendi ilişkileri hem de başka topluluklarla olan ilişkileri hakkında yorum yapmaya olanak sağlar. Aynı zamanda verilen armağanların nitelikleri incelendiğinde o toplum insanının yaşam biçimi, kültürü, maddi ve manevi değerleri gibi pek çok konuda ipucu verebildiğinden psikolojik ve sosyo-ekonomik bağlamda değerlendirilmesi gereken bir konudur. Türk kültüründe de armağan; herhangi bir gerekçe olmaksızın sevilen kişiye verilebileceği gibi çeşitli sosyal durumlardan kaynaklı olarak evlenen kimselerin (nişanlı olabilirler, genç olmayabilirler) birbirlerine ya da davetlilerin evlenen çifte verdiği, ev sahibinin konuğa ya da konuğun ev sahibine verdiği türden olabilir. Nezaket göstergesi olarak verilen armağanlar bireyler arasındaki etkileşimi ve iletişimi olumlu yönde etkileyerek toplumsal tutkal işlevi görür ve bağlılığı tesis eder. Söz varlığı çalışmaları diller arası sözcük alışverişini dolayısıyla kültür alışverişini göstermesi açısından önemlidir. Armağan konulu söz varlığının tespiti ile Eski Türkiye Türkçesi Dönemi’nde kullanılan yabancı kökenli sözcükler ve Türkçeden başka dillere geçmiş söz varlığı gösterilmiş olacaktır.

Eski Türkiye Türkçesi, Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurulmasıyla birlikte Türk dilinin XIII-XV. yüzyıllarını kapsayan Türkiye Türkçesinin ilk dönemindeki yazı dilidir. Anadolu Selçuklularının son dönemleri, Beylikler dönemi ve Osmanlı Türkçesine geçiş dönemini kapsayan bu dönemde sade bir Türkçe kullanıldığı görülür. Çalışmada Eski Türkiye Türkçesi eserleri taranarak armağan konulu söz varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Türkçesi döneminde büyük dil değişiklikleri görüldüğünden bu dönem eserlerine çalışmada yer verilmemiştir.

Elde edilen veriler, armağanın veriliş amacına göre tasnif edilmiştir. Armağan Anlamlı Olanlar iki, Evlilik Sebebiyle Verilenler beş, Güzel Haber ve Sonucu Verilenler on bir, İyilik ve Yardım Amaçlı Verilenler on üç, Misafire Verilenler üç, Yapılan Bir İş Sonucu ya da Ödül Olarak Verilenler dört, Uygun Olmayan İşler İçin Verilenler iki olmak üzere toplam kırk dört sözcüğe ulaşılmıştır. Bu sayı, Türk kültüründe hediye kavramına verilen önemi göstermesi bakımından oldukça kıymetlidir. Türkler için armağan kavramı ve alanıyla ilgili söz varlığına yazılı eserlerle takip edilebilen dönemlerden bugüne metinlerde sıkça rastlanması bu kültür ögesinin önemini yitirmeden devam ettiğini göstermektedir.

The concept of gift, which is defined as something given to brighten up the day, to make someone happy, to honor, to celebrate or given as a memory, has been used as a means of communication since the times that can be traced through writing. The concept of gift and gift-giving allows people belonging to a community to comment on both their own relationships and their relationships with other communities. At the same time, when the qualities of the gifts given are examined, it is an issue that should be evaluated in a psychological and socio-economic context as it can give clues about many issues such as the way of life, culture, material and spiritual values of the people of that society. In Turkish culture, gifts can also be given to a loved one without any reason, or they can be given to each other by married people (they may be engaged, they may not be young) or given by the guests to the married couple due to various social situations, or given by the host to the guest or the guest to the host. Gifts given as a sign of courtesy act as social glue and establish loyalty by affecting the interaction and communication between individuals positively. Vocabulary studies are significant in terms of showing the exchange of words between languages and thus the exchange of culture. With the determination of the vocabulary on the subject of gifts, the words of foreign origin used in the Old Türkiye Turkish Period and the vocabulary that has passed from Turkish to other languages will be shown.

Old Türkiye Turkish is the written language in the first period of the Turkish language covering the XIII-XV. centuries of the Turkish language with the establishment of the Anatolian Seljuk State. In this period, which covers the last periods of the Anatolian Seljuks, the period of the Principalities and the transition period to Ottoman Turkish, it is seen that a simple Turkish language is used. In this study, the vocabulary on the subject of gift was tried to be determined by scanning the works of Old Turkish. Since major language changes were observed in the Ottoman Turkish period, the works of this period were not included in the study.

The data obtained were classified according to the purpose of the gift. A total of forty-four words were reached, including two for gifts with the meaning of a gift, five for gifts given for marriage, eleven for gifts given as a result of good news, thirteen for gifts given for goodness and help, three for gifts given to guests, four for gifts given as a result of a job or as a reward, and two for gifts given for inappropriate jobs. This number is very valuable in terms of showing the importance given to the concept of gift in Turkish culture. The fact that the concept of gift for Turks and the vocabulary related to its field are frequently encountered in texts from the periods that can be traced in written works to the present day shows that this cultural element continues without losing its importance.