Karahanlı Türkçesinden gelişen ve ⅩⅤ. yüzyılda yerini Çağatay Türkçesine bırakan Harezm Türkçesi, Oğuzların, Kıpçakların ve diğer Türk boylarının dil özelliklerini yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Harezm bölgesinde Orta Asya İslamî Türk yazı dilinin ikinci aşaması kabul edilen ve Türk dilinin tarihî dönemleri içerisinde Orta Türkçe dönemine dahil edilen Harezm Türkçesi ile birçok eser yazılmıştır. Bu eserler incelendiğinde başta dinî- ahlaki konular olmak üzere dil, edebiyat, askerlik, astroloji, astronomi, bitkiler, giyim-kuşam, hayvanlar, hukuk, kimya, kültür ve sanat, matematik, meslekler, mimari, özel isimler, renkler, organ adları, sayılar vb. konularda eserlerin söz varlığı açısından oldukça zengin olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, Allah'ın adları ve sıfatları ile ilgili söz varlığının Harezm Türkçesi dönemine ait olan Mu’înü’l-Mürîd, Mukaddimetü’l-Edeb, Husrev ü Şîrîn, Kısasu’l-Enbiyâ, Nehcü’l Ferâdîs, İbni Mühennâ Lugati ve Satır Arası Kur’ân Tercümeleri (Hekimoğlu Nüshası, Meşhed Nüshası) adlı eserlere nasıl yansıdığı incelenmiş, tespit edilen 330 sözcük veya sözcük gruplarının eserlerde nerede geçtiği metinlerden örnek verilerek tanıklandırılmaya çalışılmış ve verilen bu metin parçalarının varak/satır/sayfa numaraları belirtilerek yapı ve anlam bakımından incelenmiştir. Bunun yanı sıra Harezm Türkçesi eserlerinden elde edilen bu örnekler konularına göre “Allah'ın adları ve sıfatları ile ilgili genel ifadeler ve Harezm Türkçesi dönemine ait eserlerde Esmâ-i Hüsnâ” başlıkları altında tasnif edilmiş ve sözcüklerin kökenleri hakkında bilgiler verilerek almış oldukları ekler gösterilmiştir.
Khwarezm Turkish, which developed from Karakhanid Turkish and gave way to Chagatai Turkish in the ⅩⅤ th century, is very important in terms of reflecting the language features of Oghuz, Kipchaks and other Turkish tribes. In the Khwarezm region, many works were written in Khwarezm Turkish, which is accepted as the second stage of Central Asian Islamic Turkish writing language and included in the Middle Turkish period within the historical periods of Turkish language. When these works are examined, it is seen that the works are very rich in terms of vocabulary in subjects such as language, literature, military, astrology, astronomy, plants, clothing-dressing, animals, law, chemistry, culture and art, mathematics, professions, architecture, proper names, colours, organ names, numbers, etc., especially religious-moral subjects. In this study, the vocabulary related to the names and adjectives of Allah is analysed in Mu'înü'l-Mürîd, Mukaddimetü'l-Edeb, Husrev ü Şîrîn, Kısasu'l-Enbiyâ, Nehcü'l Ferâdîs, İbni Mühennâ Lugati and Interlinear Qur'ân Translations (Hekimoğlu Nüshası, Meşhed Nüshası), the occurrences of 330 words or phrases in the works were tried to be witnessed by giving examples from the texts, and these text fragments were analysed in terms of structure and meaning by indicating the number of varak/line/page numbers. In addition, these examples obtained from the works of Khwarezm Turkish are classified according to their subjects under the headings "General expressions about the names and adjectives of Allah and Esmâ-i Husnâ in the works belonging to the Khwarezm Turkish period" and information about the origins of the words is given and the suffixes they have received are shown.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.