Bu çalışma, Ankara’nın Elmadağ ilçesinde halk mimarisinin özgün bir unsuru olan tandırı, yapısal özellikleri, toplumsal işlevleri ve kültürel bağlamı açısından incelemektedir. Tandır, yalnızca bir ekmek pişirme alanı olarak değil; toplumsal dayanışmayı, kültürel aktarımı ve mutfak kültürünü şekillendiren bir yapı olarak halk mimarisinde önemli bir yere sahiptir. Araştırma, tandırın yapım sürecine, bu süreçte kullanılan malzemelere ve kadın ustaların oynadığı role odaklanmıştır. Tandır yapımında kullanılan çorak toprak gibi yerel malzemeler, hem çevre dostu bir üretim pratiği hem de halk mimarisinin sürdürülebilirlik ilkesini yansıtmaktadır. Çalışmada, tandır yapımında imece usulüyle gerçekleşen dayanışmanın, kadınlar arasındaki bağları güçlendirdiği ve toplumsal normların aktarımında kritik bir mekanizma sunduğu ortaya konmuştur. Araştırmanın metodolojisi, nitel bir yaklaşımla şekillenmiştir. 2018 yılının temmuz ayında Elmadağ’ın Arka Köy bölgesinde gerçekleştirilen saha çalışması kapsamında, tandır yapım sürecine dair gözlemler yapılmış ve tandır ustalarıyla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler, tandır yapımında kullanılan tekniklerin yanı sıra, bu süreçteki toplumsal etkileşimlerin detaylarını ortaya koymaktadır. Ayrıca, tandır yapım süreci fotoğraflarla belgelenmiş ve görsel veriler analiz edilmiştir. Bulgular, tandırın kadınlar arasında bir folklor alanı oluşturduğunu ve mutfak kültürünün sürdürülebilirliğinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Tandır ekmeği ve tirit gibi yemeklerin hazırlanmasında tandırın işlevselliği, toplumsal ritüellerdeki yerini daha belirgin hale getirmiştir. Hanife Yenge gibi ustalar, tandır yapımı konusundaki bilgi ve becerilerini nesilden nesile aktararak, bu kültürel mirasın devamlılığını sağlamıştır. Sonuç olarak, tandır, halk mimarisinin yardımcı yapılarından biri olarak, yalnızca bir yapı değil, aynı zamanda toplumsal dayanışmayı güçlendiren ve kültürel sürekliliği sağlayan bir mekanizmadır. Çalışma, tandırın halk mimarisi içindeki önemini vurgularken, bu mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması için önerilerde bulunmaktadır.

This study examines the tandoor, a unique element of folk architecture in the Elmadağ district of Ankara, in terms of its structural characteristics, social functions, and cultural context. The tandoor holds an essential place in folk architecture, not only as a bread-baking area but also as a structure that shapes social solidarity, cultural transmission, and culinary culture. The research, conducted in July 2018, focuses on the process of making the tandoor, the materials used, and the role played by female artisans. Local materials like barren soil used in tandoor making reflect both an environmentally friendly production practice and the sustainability principle of folk architecture. The study reveals that the communal solidarity achieved through the collective work (imece) in tandoor making strengthens the bonds among women and serves as a critical mechanism in the transmission of social norms. The methodology of the study is shaped by a qualitative approach. Observations of the tandoor-making process and in-depth interviews with tandoor artisans were conducted as part of the fieldwork carried out in July 2018 in the Arka Köy region of Elmadağ. The interviews document not only the techniques used in making the tandoor but also the details of the social interactions in this process. Additionally, the tandoor-making process was documented through photographs, allowing for the analysis of visual data. Findings show that the tandoor has become a folklore space among women and plays a crucial role in the sustainability of culinary culture. The functionality of the tandoor in the preparation of traditional foods like tandoor bread and tirit highlights its place in social rituals. Masters like Hanife Yenge have ensured the continuity of this cultural heritage by passing on their skills and knowledge in tandoor making from generation to generation. In conclusion, as an auxiliary structure in folk architecture, the tandoor is not just a structure but also a mechanism that strengthens social solidarity and ensures cultural continuity. This study emphasizes the importance of the tandoor within folk architecture and offers suggestions for preserving this heritage and transmitting it to future generations.