Osmanlı şuara tezkireleri, tezkirenin yazıldığı döneme kadar olan şairlerin hayatı, şiir özellikleri, eserleri ve eserlerinden örnekleri barındıran biyografik kaynaklardır. Fakat şuara tezkireleri, günümüz biyografi yazıcılığından pek çok yönüyle ayrılmaktadır. Divan şairleri gibi nâsirler de dili, lafz ve mânâ sanatlarına ön plana çıkararak kullanmışlardır. Günümüz biyografilerinden farklı olarak tezkirelerde şairler/nâsirler anlatırken onların mahlaslarından yola çıkarak türlü söz oyunları yapılmış, doğum ve ölümlerinden bahsedilirken sanat gösteren ifadelere yer verilmiş, özel hayata ilişkin ayrıntılardan bahsedilmiştir. Bu farklardan birisi de şairlerin sanat gücü anlatılırken ön plana çıkan şiir özelliklerini belirtmek için anlatılan kişinin başka şairlere benzetilmesidir. Bu noktada hangi şairler arasında üslup benzerliği olduğunu o dönemde yaşamış başka bir edibin gözünden görmek, şairler üzerinde yapılacak çalışmalara da katkı sağlayacaktır. Bu şahsiyet benzetmeleri bazen de kişilerin meslekleri ile ilgili olabilmektedir. Bu anlamda şairin mesleğindeki başarısı, türlü benzetmelerle anlatılmış olur. Bu noktada tezkireler, bahsedilen kişilerin şairliği ve mesleği ile ilgili bilgi edinilebilecek benzetmeler barındırırlar. Bunun dışında anlatılan kişilerin tarihî, efsânevî, mitolojik şahsiyetlere veya peygamberlere benzetildiği de görülmektedir. Bu noktada da divan şiirinin hayal dünyasının nesir üslubunda da yer aldığı görülür. Bu çalışmada da Latîfî’nin Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ adlı tezkiresi, tüm bu durumlardan yola çıkılarak şairler anlatılırken kullanılan şahsiyet benzetmeleri açısından incelenecek, tezkirede yer alan “şair, münşi âlim benzetmeleri”, “hattat ve nakkaş benzetmeleri”, “tarihî, efsânevî ve mitolojik şahıs benzetmeleri” ve “peygamber benzetmeleri” ortaya konmaya çalışılacaktır.

Abstract: Ottoman Poets' Tezkires are biographical sources that contain lifes of the poets up to the period when the tezkire was written, charasteristics of poems, works and examples of them. However, Tezkires of poets differ from today's biography writing in many aspects. Also nasirs like Divan poets used language by emphasizing the arts of wording and meaning. Unlike today's biographies, when describing poets/nasirs in the biographies, various word games were made based on their nicknames. When talking about their births and deaths, expressions showing art were used and details about their private lives were mentioned. One of the these differences is that when describing the artistic power of poets, the person being described is compared to other poets in order to indicate the prominent poetry features. At this point, seeing which poets have stylistic similarities through the eyes of another writer who lived in that period will also contribute to the studies on poets. These similarities can sometimes be related to people's occupations. In this mean, the poet's success in his profession is explained with various analogies. At this point, biographies contain analogies from which information can be obtained about the poetry and profession of the people mentioned. Apart from this, it is also seen that the people described are likened to historical, legendary, mythological figures or prophets. At this view, it is seen that dream world of Divan poetry is also included in the prose style. In this study, Latifi's tezkire named Tezkiretü'ş-Şuara and Tabsıratü'n-Nuzema will be examined in terms of the personality metaphors used when describing poets and based on all these situations, and the metaphors of "poet, munshi scholar", "calligrapher and miniaturist" in the tezkire, "parables of historical, legendary and mythological persons" and "parables of prophets" will be tried to be put forward.