Bu makale; dar anlamda “pamuk veya ketenden yapılmış kumaş veya dokuma”, geniş anlamda “herhangi bir cins kumaş” ve hem tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinde hem de ağızlarda “kefen” anlamında kullanılan, Eski Mısır, Asur, Babil ve Antik Yunan dönemlerinde genellikle “değerli bir keten kumaş” anlamıyla karşımıza çıksa da yer yer “pamuk” ve “ipek” anlamında da tanıklanabilen, coğrafi yayılımı ve tarihsel nitelikleri bakımından bir kültür sözcüğü olarak ele alınabilecek Semitik veya Mısır kökenli bȫz / bez sözcüğünün diller arasındaki yeri, Türk lehçeleri ve dünya dillerindeki görünümleri ve kökeni ve yayılım sürecinin tespit edilmesi üzerinedir. ET bȫz ve OT bez / biz sözcüklerinin alıntılanması şu biçimlerde gerçekleşmiştir: ET böz / bȫz (-s > -z ötümlüleşmesinde Ar. bezz etkisi) < ET *bȫs (ön damaksıllaşma, ünlü genişlemesi ve tek hecelileşmede Ar. bezz etkisi) < Sür. būṣā (~ Gr. βύσσος) ~ İbr. bûss / būṣ < ? Mıs. bḏ3 / bḏꜢ / p-wôṣ; OT bez / béz / biz / bı̇̄z < ET *bēz / *bé̄z < Ar. bezz (~ Sür. būṣā ~ ? İbr. bäd / bad < ? Mıs. bḏ3 / bḏꜢ). Bu makale, sözcüğün Türkçeye geçişiyle iligili kimi çıkarımlara yer verdiği gibi bir kültür sözcüğünün yayılım alanınını tespit etmekte ve kültür sözcüklerinin etimolojisi için bir yöntem önermektedir.
The word bȫz / bez is used in the narrow sense as “cloth or fabric made of cotton or linen”, in the broad sense as “any kind of fabric” and it is used as “shroud” in both historical and modern Turkic dialects. This word, which is of Semitic or Egyptian origin and accepted as a cultural word in terms of its geographical spread and historical qualities is although it is often encountered with the meaning of “a valuable linen fabric” in Ancient Egypt, Assyria, Babylon and Ancient Greek periods, sometimes it can be seen as “cotton” and “silk”. The quotation of the word Old Turkic bȫz and Middle Turkic bez / biz took place in the following forms: Old Turkic böz / bȫz (Arabic bezz effect in -s > -z voicing) < Old Turkic *bȫs (Arabic bezz effect in palatalization, vowel widing and monosyllableization) < Syriac būṣā (~ Gr. βύσσος) ~ Hebrew bûss / būṣ < ? Egyptian bḏ3 / p-wôṣ; Middle Turkic bez / béz / biz / bı̇̄z < Old Turkic *bēz / *bé̄z < Arabic bezz (~ ? Syriac būṣā ~ ? Hebrew bäd / bad < ? Egyptian bḏ3). This article not only includes some inferences about the quotation of the word into Turkic, but also determines the distribution area of a culture word and proposes a method for the etymology of culture words.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
