Eldeki çalışmada, temelde Eski Türkçe ve genelde tarihî lehçelerde kullanılan “umut” ve “umutsuzluk” anlamlarına gelen deyimler ele alınmıştır. Bu çalışmada, deyimlerin kullanıldığı dönemler ve bu deyimleri oluşturan kelimelerin anlamları incelenmiştir. Eski Türkçedeki deyimlerin tespiti için Serkan Şen tarafından hazırlanan Eski Türkçenin Deyim Varlığı adlı eserden faydalanılmıştır. Ardından deyimlerin Karahanlı Türkçesi, Harezm-Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi gibi dönemlere kadar olan süreçteki varlığı ve deyimleri oluşturan kelimelerin kazandıkları anlamlar ve yapısal değişiklikler incelenmiştir. Karahanlı Türkçesi için Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kutadgu Bilig, Atabetü’l-Hakayık gibi kaynaklar taranmıştır. Harezm Türkçesi için Nehcü’l-Ferâdis, Mukaddimetü’l-Edeb, Kıssasü’l-Enbiyâ, Kutb’un Husrav u Şirin’i; Kıpçak Türkçesi için Gülistan Tercümesi ve Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan Kıpçak Türkçesi Sözlüğü incelenmiştir. Çağatay Türkçesi için ise Abuşka Lugati, Çağatayca Fıkıh Kitabı, ‘Ali Şir Nevāyi’nin Risaleleri gibikaynaklara başvurulmuştur. Batı Türkçesi için ise Tarama ve Derleme Sözlükleri vealanla ilgili bazı eserler de kullanılmıştır. Çalışmada her bir dönem için ilgili kaynaklar ve sözlükler taranmış, deyimlerin evrimi ve anlam değişiklikleri üzerinde durulmuştur. Eski Türkçede “umut” ve “umutsuzluk” anlamlarında kullanılan deyimler arasında bodug tut-, elgin yu-, köŋüli çök-, köŋüli bat-, köŋüli karını çök-, köŋüli karını bat-, köz tut-, közi tongıt-, sav ber-, telmire köz, umug ber-, umug ınag üz-, umug tut-, umugı üzül-, umunç kes-, üdik kelür-, vade ber- gibi deyimler bulunmaktadır. Ayrıca, çalışmada deyimlerin kalıplaşma derecesini ve biçimini gösteren değerlendirmelere de yer verilmiştir.

In this study, the idioms conveying the concepts of “hope” and “hopelessness” in Old Turkic and various historical dialects are examined. The investigation delves into the periods during which these idioms were prevalent and explores the meanings of the constituent words comprising these idiomatic expressions. To identify idioms in Old Turkic, Serkan Şen’s work titled “Idiom Existence of Old Turkic” serves as a primary reference. Subsequently, the presence of idioms in periods ranging from Karakhanid Turkish to Khwarezm-Kipchak Turkish, Chagatai Turkish, and Ottoman Turkish is explored, alongside an analysis of the semantic and structural shifts within the component words of these idioms. For Karakhanid Turkish, sources such as “Dîvânu Lugâti’t-Türk,” “Kutadgu Bilig,” and “Atabetü’l-Hakâyık” were consulted. In the case of Khwarezm Turkish, references including “Nehcü’l-Ferâdis,” “Mukaddimetü’l-Edeb,” “Kıssasü’l-Enbiyâ,” “Kutb’s Husrav u Şîrîn,” and the Gülistân Translation for Kipchak Turkish, as well as the Kipchak Turkish Dictionary published by the Turkish Language Association, were examined. For Chagatai Turkish, resources such as the Abushka Dictionary, the Fiqh Book of Chagatai, and the Treatises of Ali Şîr Nevâyi were consulted. Western Turkish sources were explored through Scanning and Compilation Dictionaries, along with relevant literature in the field. The study meticulously scrutinizes pertinent sources and dictionaries for each historical period, highlighting the evolution of idiomatic expressions and their semantic nuances over time. Among the idiomatic expressions conveying “hope” and “hopelessness” in Old Turkic are phrases such as “bodug tut-,” “elgin yu-,” “köŋüli çök-,” “köŋüli bat-,” “köŋüli karını çök-,” “köŋüli karını bat-,” “köz tut-,” “közi tongıt-,” “sav ber-,” “telmire köz,” “umug ber-,” “umug ınag üz-,” “umug tut-,” “umugı üzül-,” “umunç kes-.”

Furthermore, the study provides assessments regarding the formulation and structure of these idiomatic expressions, as well as evaluations pertaining to the extent and nature of their stereotypical usage.