Antik Yunan filozoflarından Platon, düşünce tarihinde oldukça önemli bir yere sahiptir. O, kendisinden sonraki birçok düşünürü derinden etkilemiş ve düşünce hareketlerinden bazılarının temellerini atmıştır. Platon’un ahlak, estetik, metafizik gibi alanlardaki görüşleri arasında geliştirdiği en dikkat çekici teorilerinden biri olan idealar teorisinde, orijinalin yani hakikatin yansıması olarak idealardan söz edilir. İdealar kuramına göre nesneler (görüngüler) ve idealar şeklinde iki farklı dünya vardır. Bedensel varlığı nesneler dünyasında yer alan insanın sahip olduğu zannına kapıldığı bilgiler birer doksa (sanı)dan başka bir şey değildir. Gerçek bilgi ancak idealar âlemine aittir. Nitekim idea; gerçek, kalıcı, sürekli ve değişmez olandır. Nesneler ise ideanın sûretinden başka bir şey değildir. Bu teorideki özellikle zaman ve mekândan bağımsız, fiziksel dünyanın ötesinde ancak bu dünya ile sıkı biçimde bağlantılı bir dünya olarak ideaların izahı, tasavvuf düşüncesiyle ve divan şiirindeki bazı metaforlar ile çeşitli noktalarda benzerlikler göstermektedir. Bilhassa Platon’un mağara alegorisinin tasavvufi okumalara imkân sunan anlatım özellikleri çağrışımın niteliğini artırmaktadır. Bu benzerliklerdeki esas nokta tasavvuftaki tecelli anlayışına paralel biçimde ideanın doğruluk, güzellik ve iyiliğin aslı kabul edilirken dünyadaki nesnelerin ise ideaların yansımaları olduğu fikridir. Buradan hareketle çalışmamızda, idealar kuramı klasik Türk şiiri bağlamında ele alınmakta; Platon’un idealar âlemi ve ilgili görüşlerinin bilhassa tasavvufi şiirlere koşut yönleri üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda Divan şairlerinin nesneler dünyası üzerine söylemlerinde sıklıkla kullandıkları rüya, ayna, fânûs-ı hayâl, zıll-ı hayâl, serab gibi motiflerin idealar kuramındaki düşünüş şekilleri ile ortaklıkları dikkat çeker. Ancak bu çalışmada tasavvufî düşünüş şekillerinin eski Yunan felsefesinden ne kadar ve nasıl etkilendiğini ortaya koymaktan ziyade divan şiirindeki bazı anlatımlara farklı bir çerçeveden bakmak amaçlanmıştır.

Platon, one of the ancient Greek philosophers, has a very important place in the history of thought. He deeply influenced many of the thinkers after him and laid the foundations for some of his thought movements. In the theory of ideals, which is one of Platon's most remarkable theories developed among his thoughts in fields such as morality, aesthetics and metaphysics, ideas are mentioned as the reflection of the original, that is, truth. According to the theory of ideals, there are two different worlds in the form of objects (images) and ideals. The information that the person, whose physical existence is in the world of objects, has the assumption is nothing but conjecture. Real knowledge is only about the realm of ideals. As a matter of fact, idea is the real, unchangeable, permanent and unchanging. Objects, on the other hand, are nothing but the image of the idea. The explanation of ideals in this theory, especially as a world independent of time and space, beyond the physical world but closely connected to this world, shows similarities at various points with the thought of Sufism and some metaphors in divan poetry. In particular, the expression features of Platon's cave allegory, which allow mystical readings, increase the quality of the connotation. The main point in these similarities is the idea that, in parallel with the understanding of the manifestation in Sufism, the idea is accepted as the essence of truth, beauty and goodness, while the objects in the world are the reflections of ideas. Based on this, in our study, the theory of ideas is discussed in the context of classical Turkish poetry; The parallel aspects of Platon's world of ideas and related views, especially to mystical poems, are emphasized. In this context, the partnerships of motifs such as dreams, mirrors, fânûs-i hayâl, zıll-i hayâl and serab, which Divan poets frequently use in their discourses on the world of objects, draws attention to their ways of thinking in the theory of ideas. However, in this study, it is aimed to look at some narratives in divan poetry from a different perspective rather than revealing how much and how Sufi thinking forms were fed from ancient Greek philosophy.