Sözlük birimlerin anlamları zaman içerisinde daralabilir, genişleyebilir hatta değişebilir. Anlam olayları tarihî, toplumsal, kültürel nedenlerle olabileceği gibi doğrudan dilsel nedenlerle de gerçekleşebilir. Temel anlamı “birkaç türü birleştiğinde çeşitli molekülleri, bir tek türü ise bir kimyasal ögeyi oluşturan parçacık” olan “atom” sözlük biriminin son yıllarda gıda sektöründe hem yiyecek hem de içecek adlarındaki kullanımının yaygınlaştığı görülmüştür. Makale, “atom”un yiyecek içeceklerdeki kullanımlarını incelemek ve bu gıdaların atom olarak adlandırılmasındaki nedenleri ortaya koymak için hazırlanmıştır. Bu amaçla öncelikle “atom”un TDK Türkçe Sözlük, Kubbealtı Lugati, Dil Derneği Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te hangi anlamlarının yer aldığı belirlenmiştir. Daha sonra, yiyecek ve içeceklerdeki kullanımların derleme girecek yaygınlığı olup olmadığının tespiti için Türkçe Ulusal Derlem taranmıştır. Ardından, genel ağ araştırmasıyla sözcüğün çoğunlukla biber, bitki çayı, meyve suyu, meze, kokoreç, kurabiye, kuruyemiş, sandviç, tatlı, tost gibi farklı gıdalar için kullanıldığı belirlenmiştir. Sözü geçen yiyecek ve içeceklerin acılık, boyut/biçim, enerji verme, karışık olma gibi özellikleri nedeniyle “atom” adını aldığı görülmüştür. Adlandırmalardaki en yaygın özellik enerji vermedir. Daha sonra, esasında bir kimya terimi olan “atom”un enerjiyle ilişkisinin gıdalarda kullanılacak kadar toplumsal belleğimize yerleşmesinin sebepleri tartışılmıştır. Sonuç itibarıyla; “atom”un enerji verme, biçim ve boyut özelliklerinin metaforik aktarmalar yoluyla yiyecek ve içeceklerde kullanılmaya başlandığı, atom-enerji münasebetinin Amerikan çizgi roman ve film endüstrisinin de etkisiyle yaygınlaştığı, bilhassa “atom karınca”nın hızlı ve çalışkan kimseler için lakap olarak kullanılmaya başlanmasıyla ilişkili olduğu kanaatine varılmıştır.
The meanings of words may narrow, expand, or even change. Reasons sometimes cause these semantic events. The lexical unit "atom", whose first meaning is given in the Turkish Dictionary as "a particle that forms various molecules when several types are combined and a single type forms a chemical element", has become widespread in the food sector in recent years, both in food and beverage names. The article aims to examine the uses of "atom" in food and beverages and reveals why these foods are called atoms. For this purpose, the meanings of "atom" in the TDK-Türkçe Sözlük, Kubbealtı Lugati, Dil Derneği-Türkçe Sözlük and Büyük Türkçe Sözlük were determined. Then, the Turkish National Corpus was scanned to determine whether the uses of food and beverages were common enough to be included in the corpus. Afterward, it was determined that the word is mainly used for foods such as pepper, herbal tea, theriac, fruit juice, appetizers, kokoreç, cookies, nuts, sandwiches, desserts, and toast. It was observed that these foods and beverages were named "atom" due to their characteristics such as bitterness, size/shape, energizing, and mixed. The most common feature in the naming is energizing. Then, the reason why the relationship between "atom" is basically a chemistry term and energy is so embedded in our social memory that it is used in foods was discussed. In conclusion, shape, size, and the energizing properties of the "atom" began to be used in food and beverages through metaphorical transfers; the atom-power relationship emerged under the influence of the American comic book and movie industry and was primarily related to the use of the Atom Ant cartoon for fast and hardworking people.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.