Azerbaycan sosyal-siyasî tarihinde “güçlü kadın lider”; edebiyatında ise Fuzulî mektebini devam ettiren “kadın şair” olarak kabul edilen Hurşîd Bânû Nâtevân 19.yüzyılda yaşamıştır. “Han kızı” ve “dürr-i yektâ” lakablarıyla tanınan Hurşîd Bânû, han torunu ve Karabağ Hanlığı’nın son varisi olarak hayırseverliğiyle, şiir, edebiyat, resim ve musikiye ilgisiyle, yaşayışıyla çevresindekilere örnek olmuş bir Türk kadınıdır. Nizâmî ve Fuzûlî gibi sanatçılardan etkilenmiş; ilk şiirlerini “Hurşîd”, daha sonrakileri “Nâtevân” mahlasıyla yazmıştır. Özel hayatındaki huzursuzluklar, bir anne olarak hem evlat hasreti hem evlat acısı yaşaması gibi bazı sebeplerden dolayı üzüntüsünü, acizliğini, çaresizliğini gazellerinde hasb-i hâl tarzında dile getirmiştir. Hurşîd Bânû Nâtevân ve onun eserleri hakkında yapılan çalışmaların büyük bir kısmı Bakü’de ve Azerbaycan Türkçesiyledir. Klasik Türk edebiyatı sahasında yeterince tanıtılmamış ve bilinenlerden farklı olarak hakkında fazla bir çalışma olmamıştır. Çalışmamızın amacı Azerbaycan Türk edebiyatında Nâtevân adıyla yer edinen ancak klasik Türk edebiyatında fazla bilinmeyen ve edebiyat tarihlerinde yer almayan Hurşîd Bânû Nâtevân’ın ve geleneğin etkisiyle yazdığı gazellerinin tanıtılmasını sağlamaktır. Makalemizde Azerbaycanlı Hurşîd Bânû Nâtevân’ın hayatı ve edebî yönü kısaca anlatıldıktan sonra İslam Qəribli (Garibli) tarafından Azerbaycan Türkçesiyle hazırlanan ve Bakü’de 2022 yılında Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Nizâmî Gencevî adına Edebiyat Enstitüsü’nce bastırılan “Xurşidbanu Natəvan, Əsərləri / Hurşidbanu Natevan, Eserleri” adlı kitaptaki gazeller tarafımızdan Türk alfabesine uyarlanmış, çaresiz bir annenin psikolojisi içinde ele alınıp değerlendirilmeye çalışılmıştır.

“Strong female leader” in Azerbaijani social-political history; In literature, Hurşîd Bânû Nâtevân, who is considered the "female poet" who continued the Fuzulî school, lived in the 19th century. Hurşîd Bânû, known by the nicknames "Khan's daughter" and "dürr-i yekta", is a Turkish woman who, as the granddaughter of the khan and the last heir of the Karabakh Khanate, has set an example for those around her with her philanthropy, her interest in poetry, literature, painting and music, and her lifestyle. She was influenced by artists such as Nizâmî and Fuzûlî; she wrote her first poems under the pseudonym "Hurşîd" and the later ones under the pseudonym "Nâtevân". Due to some reasons such as the unrest in her private life and the longing and pain of a child as a mother, she expressed her sadness, helplessness and helplessness in her ghazals in the style of hasb-i hal. Most of the studies on Hurşîd Bânû Nâtevân and her works are in Baku and in Azerbaijani Turkish. It has not been introduced sufficiently in the field of classical Turkish literature and unlike what is known, there has not been much study on it. The aim of our study is to introduce Hurşîd Bânû Nâtevân, who has a place in Azerbaijani Turkish literature under the name of Nâtevân, but who is not well known in classical Turkish literature and does not take place in literary history, and her ghazals written under the influence of tradition. In our article, the life and literary aspects of Azerbaijani Hurşîd Bânû Nâtevân were briefly explained, and then we examined the ghazals in the book titled "Xurşidbanu Natəvan, Əsərləri", prepared in Azerbaijani Turkish by İslam Qəribli and published by the Literature Institute on behalf of Nizâmî Ganjavî of the Azerbaijan National Academy of Sciences in Baku. In our article, the life and literary aspects of Azerbaijani Hurşîd Bânû Nâtevân are briefly explained. Later, the ghazals in the book titled "Xurşidbanu Natəvan, Əsərləri", prepared in Azerbaijani Turkish by İslam Qəribli and published by the Institute of Literature in the name of Nizâmî Gencevî of the Azerbaijan National Academy of Sciences in Baku in 2022, were examined by us and adapted to the Turkish alphabet. The poems have been tried to be handled and evaluated within the psychology of a helpless mother.