Türkçeden İngilizceye Edebi Çeviri: Ahmet Ümit’in Bab-ı Esrar Adlı Yapıtının Türkçeden İngilizceye Çevirisi üzerine İnceleme

Author:

Number of pages:
1249-1263
Language:
İngilizce
Year-Number:
2022-Volume 17 Issue 4

İngilizce gibi merkezi konumda yer alan diller ile Türkçe gibi çevresel konumdaki diller arasında kitap çevirisi hacmi açısından dikkate değer bir fark söz konusudur. Heilbron'un deyimiyle dilleri “küresel çeviri sisteminin temel birimleri” (Heilbron, 2010, s.304) olarak ele alan bu çalışma, önce diller arası çeviri akışındaki bariz farkı sorunsallaştıracak; hemen akabinde yapıtlarını çevresel konumdaki dillerde kaleme alan yazarların merkezi dillerin edebi dünyasında tanınırlık kazanabilmek üzere izleyeceği yolu mercek altına alacaktır. Başta Ahmet Ümit'in yapıtlarını yayınlayan Everest Yayınları ile yapıtları yurtdışındaki pazarlara sunan Kalem Edebiyat Ajansı olmak üzere bu süreçte büyük önem arz eden çeşitli eyleyenlerin belirleyici rolüne vurgu yaparak Ahmet Ümit'i İngilizce okuyan okuyuculara tanıtırken atılan adımları inceleyen bu araştırma, Türk yazarların yapıtlarını İngilizce olarak okurlara sunmaları için yapılacakların dökümünü yapar ve bilhassa metinlerin çeviri sürecindeki kararlara, bir diğer deyişle, metinsel hususlara odaklanır. Çalışmanın analiz bölümü Ahmet Ümit örneğini tartışmaya açarak söz konusu süreçte pazarlama odaklı kararların çeviri sürecinde yerlileştirme stratejisinin tercih edilmesi şeklinde vuku bulduğunu göstermektedir. Ayrıca yerlileştirme stratejisinin Bab-ı Esrar’ın İngilizce çevirisi olan The Dervish Gate adlı metinde ve metni çevreleyen yan metinlerde gözlemlenebildiğini ortaya koymaktadır. Çalışma kapsamında, karşılaştırmalı metin analizini farklı verilerle desteklemek için yazar Ahmet Ümit ile gerçekleştirilmiş çevrimiçi yazışmalarından da yararlanılmıştır. Mevzubahis görüşme 14 Ocak 2015 tarihinde gerçekleştiğinden Etik Kurul onayına ihtiyaç duyulmamıştır. Mona Baker'ın anlatı kuramını ve kavramlarını yöntem olarak kullanan bu makale, “çerçeveleme” (Baker, 2006a) stratejilerinin, İslâm bağlamındaki mistisizmin veya Sufizmin (Tasavvuf) görece her yöne çekilip şekillenen bir nitelik kazanmasına ve esnek bir anlatıya bürünmesine yardım ettiğini ileri sürer ve çeviri metni çok daha anlaşılır, hedef dil okuyucusu için aşina kılacak erek odaklı dilsel tercihleri tartışmaya açar. En nihayetinde, çalışma kapsamında incelenen metin, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’ye ilişkin anlatının yerlileştirilmesi suretiyle tasavvufun yerleşik bir sosyo-kültürel inanç sistemine nazaran erek kitleye daha fazla hitap eden alternatif bir dinsel akım olarak sunulduğu bir örnek oluşturur. Bu araştırma, çeviri sürecinde çıkarma ve ikame şeklinde ortaya çıkan yerlileştirme stratejilerinin kullanılmasının, eserlerini çevresel konumdaki Türkçe dilinde kaleme alan bir yazarın İngilizce dilindeki eserlerin oluşturduğu edebiyat dünyasına yolculuğunu kolaylaştırdığını ortaya koymaktadır.

Keywords


It is no exaggeration to assert that there is a remarkable disparity between the book translation flows among central languages like English and more peripheral languages such as Turkish. Considering language groups, to use Heilbron’s words, as “the basic units of the world-system of translation” (Heilbron, 2010, p.304), this paper first examines the huge discrepancy in flow among languages, and then briefly elucidates the path authors from peripheral languages may achieve recognition in central languages’ literary world. Examining initial steps taken during the introduction of Ahmet Ümit to the English-language readers, emphasizing the determining role of agents, especially Ahmet Ümit’s publisher, Everest Publishing House, and his agency, Kalem Literary Agency, the research will present a preliminary “to-do” list for Turkish authors to publish their books in English, and specifically focus on textual considerations, that is, the translatorial decisions taken during the translation process. The analysis section of this study seeks to uncover the fact that, in Ahmet Ümit’s case, marketing-oriented decisions seem to result in domesticating translation strategies that manifest themselves in the translated text, The Dervish Gate, and the paratexts surrounding it. Within the scope of this study, in order to furnish a comparative textual analysis with further findings, several findings obtained from my already-published e-mail corresponce with Ümit have been used. However, ethical permission is not required for this interview since it was conducted on January 14th, 2015. This paper, applying Mona Baker’s narrative theory and her concepts as a methodology, discusses the target-oriented linguistic make-up of the target text in which framing strategies (Baker, 2006a) help Islamic mysticism, or Sufism (Arabic tasawwuf), to take on a malleable nature and flexible narrative, making it considerably more intelligible and even familiar to the target-language reader. That said, it provides an example for domesticating Rumi’s narrative, presenting Sufism as a more appealing alternative to institutionalized belief. Last, this research demonstrates that the use of domesticating translation strategies that appear in the form of omission and substitution makes easier the journey of an author from Turkish, a peripheral language, to the English literary world.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 348
Number of downloads 658

Share

Turkish Studies - Language and Literature
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.