Cumhuriyet dönemi roman türünün başarılı örneklerini veren Reşat Nuri Güntekin’in 1928’de yayımlanan Yeşil Gece adlı romanı, döneminde olduğu gibi bugün de güncelliğini korumakta, işlediği konular bakımından eserle ilgili tartışmalar devam etmektedir. Yazarın sosyal tenkit içeren romanlarının başında gelen Yeşil Gece, dinî taassubun hüküm sürdüğü bölgelerde, özellikle Anadolu köy ve kentlerinde toplumun dine bakışını, din vasıtasıyla sömürüye açık hâle gelişini, inkılâpların uygulanabilirliğini ve eğitimde düalizmin sebep olduğu olumsuz durumları gözler önüne sermesi bakımından önemlidir. Osmanlı dönemi eğitim kurumu olan medreselerdeki bozulma ve eğitimde eski - yeni çatışması romana hâkimdir. Temelde din ve dinin temsilcileri mercek altına alınır ve lâiklik ilkesi savunulur. Milli mücadele romanın bir bölümünde fon olarak geçer. Mücadele yılları, savaş manzaralarını sergilemekten çok, çıkarcı din adamlarının düşman ile olan işbirliklerini ortaya koyma amacını taşır. Milli Mücadele yıllarına temas eden romanlardan farklı olarak sadece mücadele esnasında değil, mücadele sonrasında da ülkenin genel durumunu ve yeni devletin üzerine kurulacağı temel yapı taşlarını işaret etmesi bakımından diğer dönem romanlarından ayrılır. Medrese hocalarının konumlarını kötüye kullanmaları ve idealize edilen din adamı tasvirinin aksine halkı bilgilendirme açısından oldukça işlevsiz oldukları imlenir. Türk toplumu da medrese kültürüyle yetiştiği müddetçe “yeşil gece”nin sisi yeni kurulan Türk devletine de çökecektir. Bu noktada Reşat Nuri yeni rejim inkılâplarının neden hızla hayata geçirilmesi gerektiğinin altını çizer. Bağımsız bir devletin iktisadî anlamda olduğu kadar kültürel anlamda da bağımsızlığa ihtiyacı vardır. Reşat Nuri, yeni Cumhuriyet insanının yüzyıllar süren inanç ve hurafe zincirinden kopmasını arzular; ilerleme ve modernleşme ancak bu sayede mümkün olacaktır. Roman, toplumdaki din algısının modernleşmenin önüne geçtiği, pozitivist ilimleri engellediği, yeni rejime pek çok yönden zarar verdiği ve inkılâpları yavaşlattığı bir olay örgüsüne sahiptir. Gerçekte tüm bu kötü gidişatın baş mimarı İslâm mıdır? İslâmiyet’in tüm temsilcileri cahil, yobaz ve çıkarcı mıdır? Çalışmada bu sorulara cevaplar aranacaktır. Araştırmanın başlığından da anlaşılacağı üzere çalışmada Reşat Nuri Güntekin’in Yeşil Gece romanı bir bütün olarak tahlil edilmemiş, ilgili olguların romandaki yansıma biçimleri değerlendirilmeye çalışılmıştır.

The novel of Reşat Nuri Güntekins’ Yeşil Gece, published in 1928, which gives successful examples of the novel genre of the Republican period, is still up-to-date today as it was in its period, and discussions about the work continue in terms of its subjects. Yeşil Gece, which is one of the author's novels containing social criticism, is important in terms of revealing the view of the society on religion in regions where religious fanaticism prevails, especially in Anatolian villages and cities, its being open to exploitation through religion, the applicability of reforms and the negative situations caused by dualism in education.The deterioration of the madrasahs, which were the educational institutions of the Ottoman period, and the traditional-new conflict in education dominate the novel. Essentially the novel focuses on religion and representatives of it and advocates the principle of secularism.  National struggle valid as the background in a chapter of the novel. National struggle years aims at revealing the cooperation of self-seeking clergymen with the enemy rather than displaying the scenes of war. Unlike the other novels that touch upon the national struggle years, Yeşil Gece differs from other period's novels by indicating the general situation of the country not only during the struggle but also after the struggle and to point out the basic grounds on which the new state will be built. It is indicated that madrasah teachers abuse their positions and are quite dysfunctional in terms of informing the public, contrary to the idealized depiction of the clergymen. As long as Turkish society grow up with the madrasah culture, the fog of the Yeşil Gece falls on the newly established Turkish state. At this point, Reşat Nuri underlines that why new regime revolutions should be implemented quickly. An independent state needs culturally independence as far as economically independence. Reşat Nuri desires the people of Republic to break from centuries-long chain of belief and superstition; modernization only be possible in this way. In the plot of the novel, it is clearly seen that religious bigotry prevents modernization and positivist science teaching and would damage the new regime in many ways and slow down the reforms. As it understood from the title of the study, Reşat Nuri Güntekin's novel Yeşil Gece was not analyzed as a whole, but the reflection forms of the relevant facts in the novel is tried to be evaluated.