Bir dilin söz varlığını ortaya koymak için hazırlanan sözlüklerden biri de ağız sözlüğüdür. 1932 yılında kurulan Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dil Kurumu) ile birlikte ağızlardan toplanan söz varlığı unsurlarıyla oluşturulan ağız sözlüğü, Türkiye Türkçesi Ağızları için önemli bir kaynaktır. Derleme yoluyla oluşturulan ağız sözlükçülüğü, konuşulan dilin aynı coğrafya içerisinde bölgesinden köyüne kadar tarihî ve etnik yapısı, kültürü ve örfüyle ilgili bilgilerin ne denli benzerlik ve farklılıklara sahip olunduğunun belirlenmesinde, ölçünlü dilde bulunmayan veya anlam farklılığına uğramış olan sözcüklerin tespitinde ve de unutulmaya yüz tutmuş olan eskicil sözcüklerin belirlenmesinde önemlilik arz eder. Derleme Sözlüğü üzerine çeşitli konularda birçok araştırmacı tarafından incelemeler gerçekleştirilmiştir. Başta ağız çalışmaları ve ağız sözlükçülüğü olmak üzere ülke sınırları içerisinde yer alan bölgelerden “Derleme Sözlüğüne Katkılar” başlığı altında yapılan çalışmalar, deyimler, atasözleri, eskicil sözcükler, ağızlar üzerine yapılmış gramer çalışmaları ve sağlık deyişleri gibi konu başlıkları incelenen konular arasındadır. Dünya ile ülkemizi de etkisi altına alan COVID-19 küresel salgını ile birlikte yayın organlarında birtakım sağlık terimleri sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle bu sağlık terimlerinden biri olan ve salgın anlamında kullanılan “pandemi” sözcüğünden yola çıkılarak Türkiye Türkçesinin ağızlarının derlenmesiyle oluşturulan Derleme Sözlüğü’ndeki salgın hastalık, bulaşıcı hastalık ve bu yolla ortaya çıkan hastalık adlarının halk deyişlerindeki karşılıkları üç başlık altında sınıflandırılarak bu çalışmada ele alınmıştır.

One of the dictionaries prepared to reveal the vocabulary of a language is the dialect dictionary. The dialect dictionary, which was created with the words and vocabulary elements collected from the dialects together with the Turkish Language Research Society (Turkish Language Association) founded in 1932, is an important source for Turkey Turkish Dialects. Dialect lexicography, which is created through compilation determines the similarities and differences of the information about the historical and ethnic structure, culture and customs of the spoken language from the region to the village within the same geography. It is also important in identifying words that do not exist in the standard language or have a differed in meaning, and also in determining archaic words that are about to be forgotten. Studies on the Derleme Sözlüğü were carried out by many researchers on various subjects. Subject headings such as dialect studies and lexicography, studies under the title of “Contributions to Derleme Sözlüğü” from regions within the borders of the country, idioms, proverbs, archaic words, grammar studies on dialects and health phrases are among the subjects examined. With the COVID-19 global pandemic, which also affected the world and our country, some health terms started to be used frequently in media organs. In this study, based on the word "pandemic", which is one of these health terms in the Derleme Sözlüğü of Turkey Turkish dialects is considered under three headings. These are; epidemic diseases, infectious diseases and in folk words, the equivalent of the names of diseases.