Ali Şir Nevayi ile Fuzulî’nin Leyla ve Mecnun adlı mesnevileri divan edebiyatının iki şaheseridir. Bu iki önemli eserin karşılaştırmalı olarak incelenmesi, aralarındaki münasebetin yanı sıra, daha önce dikkat edilmemiş bazı ortak özelliklerinin ortaya konması açısından gereklidir. Bu çalışmada Ali Şir Nevayi’nin Leylî vü Mecnûn adlı mesnevisi ile Fuzulî’nin aynı adlı mesnevisi karşılaştırmalı olarak incelenerek iki mesnevinin ortak özelliklerinin neler olduğu, Fuzulî’nin Ali Şir Nevayi’den etkinlenip etkilenmediği ve Fuzulî’nin mesnevisinin Ali Şir Nevayi’ye nazire olup olmadığı sorularına yanıt aranmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda iki mesnevi “şekil özellikleri, sebeb-i te'lif, mesnevilerin konu bölümü, motifler, tasavvuf” başlıkları altında karşılaştırılmıştır. Bazı kahramanların iki mesnevide hangi sosyal statü, ruh hâli ve görev ile işlendikleri de değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Ali Şir Nevayi’nin ve Fuzulî’nin mesnevisinin arasında şeklî yönden birtakım ortaklıların olduğu belirlenmiştir. Bu iki eserin; pek çok motifi ortak kullandıkları, aynı amaca yönelik yazıldıkları, olay örgüsünün çok küçük farklarla ortak olduğu tespit edilmiştir. İki mesnevinin tasavvufi bir boyut taşıdıkları, aynı tasavvufi meselelere aynı ölçüde işaret ettikleri belirlenmiştir. Muhtevası bir olan bu mesnevilerin olay örgüsü, kahramanlar ve motifler bakımından büyük ölçüde benzeşmesi muhtemel bir durum olarak değerlendirilirken iki eserin yazılış sebebi ve tasavvufu işlemeleri yönünden ilgi çekici derecede benzemesi Fuzulî’nin Nevayi’den etkilendiği şeklinde yorumlanmıştır. Elde edilen veriler ışığında Fuzulî’nin eserinin Ali Şir Nevayi’ye nazire olduğu belirlenmiştir. Ayrıca iki mesneviyi karşılaştırırken kullanılan başlıklar, herhangi iki mesnevinin birbirine nazire olup olmadığını anlamak için kıstas olarak önerilmiştir.

Ali Şir Nevayi and Fuzulî’s mesnevis named as Leyla ve Mecnun are two masterpieces of divan literature. Comparative analysis of these two works is important for the following reasons: The relationship between the two works is revealed and some common features not noticed before are revealed. These two works have been compared under the headings of form features, reasons for writing, plot, motifs, and Sufism. The following are determined by looking at the works from a holistic perspective: Writing reasons of the works and whether the works serve the same purpose. Motifs in two works were determined based on the identity of the word motif in folk literature. The plot in the mesnevis is revealed by their commonality and differences. It has been stated in many studies that Fuzuli's work served the mystical purpose he declared in his preface. In this study, the depth and emphasis of the Sufism in Fuzuli has been revealed. It was determined whether the same depth is in Nevayi. It was also determined which mystical issues the two mesnevi pointed out. As a result of all these comparisons, it is concluded that these mesnevi, which are known to be the same in terms of event flow and subject, have a lot of similar features at different points. In the light of the data obtained, the extent of the effect of Nevayi on Fuzulî was determined and an evaluation has been made about whether Fuzulî is nazire to Ali Şir Nevayi. In addition, an idea was developed on what criteria could be used to determine whether any two mesnevis are nazire to each other.