‘Orhan Gazi’nin eliyle kurduğu, tarihi Türkiye’nin peşinde olduğunu söyleyen Ahmet Hamdi Tanpınar, bugüne değin, Batılı yönleriyle bazı çalışmalara konu olmuştur. Bahsini ettiği terkibin diğer kanadını meydana getiren Doğululuğu ise henüz, açık biçimde araştırılmış değildir. Tanpınar’ı ve günden güne anlaşılan değerini, derli toplu şekilde tartmak gereklidir. Kendisinin de yaşamı boyunca muzdarip olduğu üzere onu bir kutba sığdırmak, önerdiği sentezi gözden kaçırmak, onu zaten anlamamak olacaktır. Bu hakikat ile Tanpınar üzerindeki Doğu tesirlerinin gösterilmesine ihtiyaç vardır. Doğu ve Doğululuk, Türk topraklarında tasavvuf ile bir yaşama şekli oluşturmuş, İslam’ın kültürle beraber başka başka alanlarda üretim ve varoluşuna zemin hazırlamıştır. Muhyiddin Arabi, bu zeminin en büyük yapıcı ve kurucu isimlerinden biri olarak, çağında ve ilerisinde pek çok felsefeciyi, yazar ve şairi etkilemiştir. Varoluş ve aşk üzerine getirdiği tasavvufi yorumlar, dünyada ve Anadolu’da geniş tesir alanı bulmuştur. Yolu aşka düşen her metin, ister yakından ister uzaktan olsun, Muhyiddin Arabi’den pay almıştır. Bir kanadı Doğulu olan ve aşk konulu romanlar yazmayı seven Tanpınar’ın aşka ve bu aşkın yapıcısı olan ‘kadın’a dair bakış açısını ortaya koymayı deneyeceğimiz bu yazıda, kıyaslama yoluna gidilecektir. Muhyiddin Arabi’nin tasavvuf felsefesinde, Tanpınar’ın ise edebiyatta kadına nasıl baktığını birlikte takip edeceğiz. Aralarındaki benzer bakışın, Doğu-tasavvuf ve Tanpınar ilişkisinde bizi tutarlı bir sonuca götüreceğini düşünmekteyiz. İç içe geçmiş aşk, kadın, metin ve varoluş daireleri birbirlerini açan, genişleten kavramlar olarak, Tanpınar’ı da katman katman keşfetme ve anlama imkânı sunacaktır. Tasavvufi bilginin Tanpınar edebiyatında -roman ve hikayelerinde- kapladığı alanın nispeti, Tanpınar’ın Doğululuğu ile doğru orantılı olacaktır. 

Ahmet Hamdi Tanpinar, who claims to have been following the historical Turkey, the constitution of Orhan Gazi, have been subject to some study regarding his Western aspects. His Eastern aspects, which make up for the other wing of the constitution in question, haven’t been scrutinized yet. Tanpınar and his growing value should be evaluated thoroughly. Limiting him into a single pole; the idea of which he was suffering from and overlooking the synthesis that he offered, eventually gives way to misunderstanding. Moving from this truth, there is an urge to demonstrate the Eastern influences upon Tanpınar. East or being Eastern created a Sufi way of lifestyle in Turkish lands and made ground for Islamic and cultural existence and production in various fields. As one of the founders and conductors of this ground, Muhyiddin Arabi influenced many philosophers, writers and poets of his time and ahead. His Sufi-oriented comments on existence and love had a great impact on Anatolia and the whole world. Every text that hits upon love, directly or indirectly, takes a share from Muhyiddin Arabi.Considering Tanpınar as someone who has an Eastern wing and who enjoys writing love themed novels, in this text, where we will try to demonstrate his perspective of love and ‘woman’ as the creator of love, we will choose the method of comparison. We will have a parallel reading of Muhyiddin Arabi’s philosophy of Sufism and Tanpınar’s view of woman in literature. We expect to see their similar views to take us to a consistent conclusion in respect to the relationship of Eastern-Sufism and Tanpınar.The intertwined circles of woman, love, text and existence as the expanding concepts will help the reader uncover Tanpınar in layers and understand him better.  The covering area of the Sufi knowledge in Tanpınar’s literature – novels and stories – will be directly proportionate to his being Eastern.