Kişisiz Yapı ve Türkiye Türkçesinden Birkaç Örnek

Author:

Number of pages:
587-614
Language:
Türkçe
Year-Number:
2020-Volume 15 Issue 2

Daha çok Batıda ve Batı dillerine yönelik yapılan kişisiz yapı çalışmalarında kişisiz cümlelere, çeşitlerine, kullanım alanlarına, kişisiz cümlelerdeki öznelerin özelliklerine ve yer yer de kişisiz cümlelerin kiplik ilişkisine değinildiği görülür. Türkçenin ise kişisiz yapılar açısından zengin bir kullanımının olmasına karşılık dünyadaki bu çalışmalar içerisinde hak ettiği yeri aldığı söylenemez. Yapılan alan yazını taramalarından bu durum görülebilir. Çalışmamız da Türkiye Türkçesinde gözlemlenen birkaç kişisiz yapıya yer vererek bu boşluğa küçük bir katkı sunmak için hazırlanmıştır. Konu çerçevesinde seçilen yapılar da biçim ve sözcük anlamları gereklilik ve yükümlülük aktaran –mAlI ve -mAk gerek birimleriyle oluşturulmuş ve yüzey yapıda öznenin kim olduğuna dair herhangi bir bilgi içermeyen, ama derin yapıda [+canlı] ve [+insan] özelliği gerektiren özneleri olan olumlu cümlelerdir. Bu sınırlandırmaya konunun kapsamı ve makale sınırları düşünülerek gidilmiştir. Türkçede kişisiz kullanımları olan iki birimin seçilmesine de çeşitli makale, kitap ve tezlerde onların kişisiz özelliklerine kısmen değinilmesi etki etmiştir. Çalışma sonuçlarıyla dünya kiplik çalışmaları alan yazınına Türkçeden örnekler sunulması ve bu alanla ilgili yapılacak çalışmalara dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre -mAlI biçim biriminin etken yapıdaki kişisiz kullanımında, yükümlülük-zorunluluk, gereklilik-yükümlülük, gereklilik-beklenti, nesnel gereklilik, tahmin, gerek olmama; edilgen yapıdaki kişisiz kullanımında ise nesnel zorunluluk-yükümlülük, nesnel gereklilik, uyarı-zorunluluk-yükümlülülük, nesnel gereklilik, gereklilik-beklenti-yeterlilik, zorunluluk-yükümlülük-tarif etme, tavsiye-gereklilik-uyarı-yükümlülük, tavsiye-gereklilik-yükümlülük kiplik anlamları aktarabildiği görülmüştür. Yine -mAk gerek biriminin ise etken yapıdaki kişisiz kullanımında, nesnel gereklilik, tavsiye-gereklilik-uyarı-yükümlülük, tavsiye-gereklilik-yükümlülük, zorunluluk-yükümlülük-tarif etme edilgen yapıdaki kullanımında ise nesnel gereklilik-uyarı kiplik anlamı aktarabildiği belirlenmiştir.

Keywords


Impersonal structures are one of the topics that linguistics discusses. The first discussions on the subject can be traced back to Ancient Greek and Roman civilization. However, the spread of this issue has increased today. With this increase, it is seen that the subject is going through a naming phase from impersonal mood to impersonal construction. It is seen that the impersonal structure studies conducted mostly in the West and Western languages refer to impersonal sentences, types, usage areas, features of subjects in impersonal sentences and the modality relationship of impersonal sentences in places. Although Turkish has a rich usage in terms of impersonal structures, it cannot be said that it takes its place in these studies in the world. This can be seen from the literature of the field. Our study also observed in Turkey Turkish giving the place a few impersonal structure is designed to provide a small contribution to this space. The structures chosen within the framework of the subject are formed with units of –mAlI and -mAk, which convey the form and word meanings of necessity and obligation, and do not contain any information about who is the subject in the surface structure, but are positive subjects with deep structure [+ living] and [+ human] characteristics. This limitation was made considering the scope of the subject and article limits. The selection of the two units which have been used in Turkish as a impersonal has also been influenced by the partial mention of their individual features in various articles, books and theses. With the results of the study, it is aimed to present examples from Turkish to literature of the world modality studies and to draw attention to the studies to be done in this field. According to the results of the study, -mAlI form in impersonal construction has been shown to convey these modal meanings like that deontic-obligation, necessity-deontic, necessity-anticipation, objective necessity, estimation, non-necessity in active sentences and objective obligation-deontic, objective necessity, warning-obligation-deontic, objective necessity, necessity-anticipation-ability, obligation-deontic-description, advice-necessity-warning-deontic, advice-necessity-deontic in the passive sentences. In addition the form of –mAk gerek in impersonal construction has been determined to convey the modal meanings like that objective necessity, advice-necessity-warning-deontic, advice-necessity-deontic, obligation-deontic-description in active sentences and objective necessity-warning.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 1,080
Number of downloads 551

Share

Turkish Studies - Language and Literature
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.