Bu makalede, XX. asrın çok yönlü bir ismi; şair, edebiyatçı, felsefeci ve politikacı Rıza Tevfik BÖLÜKBAŞI (ö. 1949)’nın, Divan edebiyatı ve Fuzûlî hakkındaki görüşleri derlenmiş; ardından yazarın terekesinden çıkan, el yazısı ile kaleme aldığı, daha ziyade Divan edebiyatı ve Fuzûlî hakkında değerlendirmeler ihtiva eden yarım kalmış bazı notları incelenerek bahsi geçen notların metin yayımı yapılmıştır. Edebiyatçı Rıza Tevfik, daha çok şairlik yönüyle anılmış bir şahsiyettir. Divan edebiyatı hakkında menfî kanaatlere sahip olduğunu bildiğimiz Rıza Tevfik, bu notlarda da aynı tavrı sürdürmüş; esasen “fıtrat-ı şâirâne” olarak gördüğü Fuzûlî’nin “büyük ve dâhî” olamamasının nedenini Divan edebiyatının orijinalliğe ve yaratıcılığa müsaade etmediğini iddia ettiği yapısına bağlamıştır. Ancak Rıza Tevfik’in, notlarında Divan edebiyatı ve Fuzûlî hakkında genel itibariyle bir tutarsızlık içerisinde olduğu görülmektedir. Tevfik’in, Divan edebiyatını bir taraftan yetersiz bulurken diğer taraftan muhteşem üslûplu ve büyük şairler yetiştiren bir edebiyat olarak değerlendirdiğini ve çokça eleştirdiği Fuzûlî’nin edebî şahsiyeti üzerine değerlendirmelerinin de genellikle müspet olduğunu ifade etmek gerekmektedir. Rıza Tevfik’in Fuzûlî’yi eleştirdiği noktalar daha çok Divan edebiyatının genel yapısına bağlı olarak şekillenmiş özellikleridir. Ayrıca elimizdeki notlarda yer verilen, edebiyat ve şiiriyet ile ilgili tanımlamalar, Rıza Tevfik’in poetikasına katkı ve var olan bilgiye ek mahiyetinde olup bahsi geçen notlar, Tevfik ve Fuzûlî’nin edebî şahsiyeti hususunda birçok bilgi içermektedir.

In this study, the opinions of Rıza Tevfik Bölükbaşı (d. 1949) about Divan Literature and Fuzuli are compiled. As a sophisticated figure in 20. century Rıza Tevfik Bölükbaşı was a prominent poet, writer, philosopher and politician. The study continues with the analysis of his manuscripts discovered from his legacy. These handwritings, which mostly included his evaluations about Divan Literature and Fuzuli, were transcribed into a text. As a figure of literature, Rıza Tevfik was mostly recognized as a poet. He was also known as having negative thoughts about Divan literature, and we see this approach also in his manuscripts. Although, he described Fuzuli as “fıtrat-ı şairane” (natural born poet), he asserted that the reason for Fuzuli not being “great and genius” was the Divan Literature’s structure, which did not allow novelty and creativity. On the other side, the manuscripts include some degree of inconsistency about Divan literature and Fuzuli. While Rıza Tevfik found Divan literature as unsatisfying, he also pointed out that this tradition had a tremendous tone and raised great poets. Moreover, despite his criticisms, his opinions about Fuzuli’s literary character were mostly positive. The aspects which were criticized by Rıza Tevfik about Fuzuli were mostly about Fuzuli’s characteristics shaped by Divan Literature’s general structure. The descriptions about literature and poetry within these manuscripts contribute to Rıza Tevfik’s poetics and provide supplementary information for existent knowledge. These manuscripts also include valuable information about the literary characters of Rıza Tevfik and Fuzuli.