Günümüz Türkiye’sinin demografik yapısı büyük oranda son iki yüzyılda meydana gelen çatışma kaynaklı zorunlu göç hareketleri sonucu oluşmuştur. Bu makale 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda zorunlu göç hareketlerinin ve iskan politikalarının tarihsel bir değerlendirmesini yapmaktadır. Balkanlardan ve Kafkaslardan gelen Müslüman göçmenlerin iskanı ve konar göçer aşiretlerin yerleşik hayata geçişleri örnekleri üzerinden 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet oluşumu, ulus inşası ve göç hareketleri arasındaki karşılıklı etkileşimi ve aynı zamanda dolaylı yönetim şeklinden dolaysız ve merkezi yönetim şekline geçişin göç ve iskan politikalarına etkilerini ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Var olan tarihsel kaynaklara dayanarak makale Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. Yüzyılda meydana gelen göç hareketlerinin ve bu hareketleri yönetmek için inşa edilen kurumların ve geliştirilen politikaların daha sonraki dönemlerde ortaya çıkan siyasal, ideolojik ve ekonomik gelişmelerin altyapısını oluşturduğunu, bu sebeple siyasal otorite için bazı siyasal ve ekonomik seçenek ve olanakları mümkün kılarken, diğerlerini kısıtladığını iddia etmektedir. Aynı zamanda 19. yüzyıl boyunca meydana gelen zorunlu göç ve iskan hareketlerinin geç Osmanlı döneminde ve erken Cumhuriyet dönemimde de sosyal ve siyasal kimliklerin dönüşmesi üzerindeki etkileri göz ardı edilemez. Balkan ve Kafkasya Müslümanlarının Anadolu’ya zorunlu göçü ve iskanı ile konar-göçer aşiretlerin zorunlu iskanı önce Osmanlı İmparatorluğunun sosyal, kültürel ve siyasal yapısında önemli değişimlere yol açmış, sonrasında da Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun mihenk taşlarından birini oluşturmuştur.

Demographic structure of contemporary Turkey is in large part formed due to conflict-induced forced population movements in the previous two centuries. By focusing on the immigration and settlement of Muslims from the Balkans and the Caucasus as well as the settlement and sedentarization of nomadic tribes, the article looks at the relationship between state formation, nation building, and population movements and the impact of transition from indirect to direct and centralized rule on population and settlement policies of Ottoman Empire throughout nineteenth century. Based on available historical evidence, the article argues that population movements that were practiced in the nineteenth century and the institutions developed to manage these set the conditions for future political, economic and ideological developments in the next century constraining certain options, strategies and policies, and encouraging others for the political authorities of the late Ottoman and early Republican period. Early twentieth century Ottoman population policies were pretty much conditioned by the late nineteenth century Ottoman demographic structure. The importance of this demographic shift cannot be overlooked in terms of the formation and transformation of political and social identities starting in the late Ottoman period stretching into early Republican Turkey. Thus, the forced mobility of the Caucasian and the Balkan Muslims into the Ottoman Empire and settlement of nomadic tribes throughout the nineteenth century had a big impact in the transformation of the political and social structure of the imperial polity, leading to a profound transformation in the social fabric of Anatolia, and by extension the very bedrock upon which the Turkish republic was founded.