Küresel iklim değişikliği, dünya çapında giderek artan bir sorun haline gelmiştir. Bu değişikliğin temel nedenlerinden biri, enerji kullanımından kaynaklanan insan faaliyetleri sonucu yayılan karbon emisyonudur. Karbon emisyonları, önemli bir sera gazı olup, atmosferde birikerek dünya yüzeyinin ısınmasına ve iklim dengesinin bozulmasına neden olmaktadır. Bu durum, tarımsal üretimden su kaynaklarına, insan sağlığından biyolojik çeşitliliğe kadar pek çok alanda olumsuz etkilere yol açmaktadır. Karbon emisyonlarının azaltılması, küresel iklim değişikliğiyle mücadelede en önemli stratejilerden biri olarak kabul edilmekte ve bu konuda pek çok çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye ekonomisinde, 1990-2020 arası verilerden hareketle Karbon Emisyonu (CO₂) ile İnsani Gelişme (HDI), Kentleşme (PU), Sanayinin gelişimi (SAN) ve Tarımsal gelişme (AGR) arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Değişkenler arasındaki bağlantıyı belirleyebilmek için Toda-Yamamoto nedensellik testi kullanılmıştır. Bulgulara göre CO₂ göstergesi, HDI ve AGR göstergelerinden etkilenirken, PU ve SAN göstergelerinden etkilenmemektedir. HDI ve AGR göstergeleri, CO₂’nin nedenleridir. Karbon emisyonunun azaltılması için, buna neden olan faktörlerin tespiti politika yapıcılara yol göstermesi ve etkin politikaların belirlenebilmesi açısından önemlidir. İnsani gelişme ve tarımsal faaliyetlerin sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi, karbon emisyonlarının düşürülmesinde hayati bir rol oynamaktadır. Ayrıca, kentleşme ve sanayileşmenin karbon emisyonları üzerindeki etkisinin sınırlı olması, bu bölgelerde daha sürdürülebilir uygulamaların benimsenmesi gerektiğini göstermektedir. Bu nedenle, politika yapıcıların tarımsal faaliyetler ve insani gelişme üzerine odaklanmaları ve sürdürülebilirlik ilkelerini gözeten politikalar oluşturmaları gerekmektedir.

Global climate change has become an increasingly pressing issue worldwide. One of the primary causes of this change is carbon emissions resulting from human activities related to energy consumption. Carbon emissions, as a significant greenhouse gas, accumulate in the atmosphere, leading to the warming of the Earth's surface and disrupting the climate balance. This situation results in numerous adverse effects across various areas, including agricultural production, water resources, human health, and biodiversity. Reducing carbon emissions is considered one of the most crucial strategies in combating global climate change, and numerous studies have been conducted on this subject. The main purpose of this study is to reveal the relationship between Carbon Emission (CO₂) and Human Development (HDI), Urbanization (PU), Industrial development (SAN) and Agricultural development (AGR) in the Turkiye economy, where development and urbanization are rapidly increasing, based on data between 1990-2020. is to put. Toda-Yamamoto causality test was used to determine the connection between variables. According to the findings, while the CO₂ indicator is affected by HDI and AGR indicators, it is not affected by PU and SAN indicators. HDI and AGR indicators are causes of CO₂. In order to reduce carbon emissions, identifying the factors that cause it is important to guide policy makers and determine effective policies. The sustainable management of human development and agricultural activities plays a crucial role in reducing carbon emissions. Additionally, the limited impact of urbanization and industrialization on carbon emissions indicates the need for more sustainable practices in these areas. Therefore, policymakers should focus on agricultural activities and human development, and develop policies that prioritize sustainability principles.