Dünyada dış ticaretin serbestleştirilmesine yönelik çalışmaların temelini 1947 yılında imzalanan ve bugün Dünya Ticaret Örgütü’nün kapsamında yer alan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması oluşturmaktadır. Gerek bu anlaşmanın maddeleri gerekse Dünya Ticaret Örgütü dünyadaki uluslararası ticaretinin önündeki engellerin kaldırılarak serbestleşmesi amacıyla politikalar geliştirmekte ve çalışmalar yapmaktadır. Dünyada dış ticaretin serbestleşmesi için uluslararası ticarette tarifeler dışındaki her türlü engelin kaldırılması amaçlanmaktadır. Tüm bu çalışmalara rağmen dünya ülkelerinde dış ticaret engeli olarak tarifeler dışında birçok engel bulunmaktadır. Bunlar arasında gümrüklerde uygulanan firmalara gerek maliyet olarak yansıyan gerekse zaman kaybına neden olan prosedür uygulamalar da yer almaktadır. Bu çalışmada gümrük prosedürlerinin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde etkinliği değerlendirilmiş ve tarife dışı engel olarak gümrük prosedürleri için geçen süreler karşılaştırılmıştır. Bunun için BRICS ülkeleri olan Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’da gümrükte geçen süreler ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinde geçen sürelerle grup ortalamaları alınarak karşılaştırılmıştır. Ayrıca prosedürel uygulamaların etkinliğini değerlendirmek için de Dünya Ekonomi Forumu Küresel Rekabet Raporu verilerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre dünyada gelişmiş ülkelerde gümrük prosedürlerinin daha etkin olduğu gelişmekte olan ülkelerde ise gelişmiş ülkelere kıyasla daha düşük etkinlikte olduğu görülmektedir. Ayrıca gümrüklerde uygulanan prosedürler nedeniyle geçen süreler maliyet oluşturan bir unsur olarak değerlendirilmektedir ve bu süreler gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere kıyasla oldukça yüksek düzeylerdedir. Dünya Bankası verilerine göre ihracat için gümrük uyumu süresi Brezilya’da 49 saat, Çin’de 21 saat, Hindistan’da 52 saat, Rusya’da 66 saat, ABD’de 2 saattir. Aynı veriler ithalat açısından değerlendirildiğinde ise ABD’de 2 saat, Rusya’da 30 saat, Hindistan’da 65 saat, Çin’de 36 saat süre geçmektedir. Firmalar için gümrüklerde geçirilen bu süreler ek maliyet de oluşturmaktadır. Tüm dünyada dış ticaretin serbestleştirilmesi amaçlanırken tarife dışı kullanılacak engellerin ortadan kaldırılması ve gümrük prosedürlerinin azaltılarak etkin hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu noktada gümrük prosedürlerinin etkin hale getirilmesi ve gümrüklerde prosedürel uygulamalar için geçen sürelerin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

The basis of the efforts to liberalize international trade in the world is the General Agreement on Tariffs and Trade, which was signed in 1947 and it is one of the agreements under the World Trade Organization. Both this agreement and the World Trade Organization develop policies and work on the liberalization to eliminate the barriers in international trade. In order to liberalize international trade in the world, it is aimed to remove all kinds of barriers in international trade, except tariffs. Despite all these efforts, there are many barriers in foreign trade in world countries. These are experienced as procedural implementations at customs, which are cause additional costly and consuming time. In this study, the efficiency of customs procedures in developed and developing countries was evaluated and the time spent for customs clearance as a non-tariff barrier was compared between developed and developing countries. For this purpose, the time spent at customs in BRICS countries, Brazil, Russia, India, China and South Africa, was compared with the time spent in customs in the USA and European Union countries by taking group averages. In addition that, the effectiveness of procedural practices was evaluated by using the World Economic Forum Global Competition Report data. According to the research results, it is observed that customs procedures are more effective in developed countries than in developing countries. In addition, the time spent in customs due to the procedures considered as a cost factor and these times are quite high in developing countries compared to developed countries. According to World Bank data, the customs compliance period for exports is 49 hours in Brazil, 21 hours in China, 52 hours in India, 66 hours in Russia, and 2 hours in the USA. When the same data are evaluated in terms of imports, it takes 2 hours in the USA, 30 hours in Russia, 65 hours in India and 36 hours in China. Times spent at customs cause the additional costs for companies. While it is aimed to liberalize foreign trade all over the world, it is important to reduce non-trade barriers and reduce customs. At this point, it is important to make customs procedures more effective and to reduce the time taken for procedures in customs.