Bu makale, Arap Dili ve Belâgatı disiplini çerçevesinde, Arapça’nın önemli gramer unsurlarından biri olan (أو) bağlacının Kur’ân-ı Kerîm ve Câhiliye Dönemi şiirindeki kullanımlarını anlam ve anlatım açısından incelemektedir. Arap dilinde çok yönlü bir işlevselliğe sahip olan bu edat, klasik dilciler ve müfessirler nezdinde yalnızca sözdizimsel değil; aynı zamanda semantik ve pragmatik düzeyde de zengin anlam katmanlarına sahip bir unsur olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada (أو) edatının şüphe (şek), belirsizlik (ibhâm), tercih (tahyîr), serbest bırakma (ibâha), kategorilendirme (taksîm), önceki anlamdan vazgeçme (idrâb) ve mutlak cem‘ gibi başlıca yedi işlevi tespit edilmiş; ayrıca sembolik ve metaforik kullanımlarına da değinilmiştir. Yöntem olarak betimleyici ve karşılaştırmalı analiz tercih edilmiş; başta Zemahşerî, Cürcânî, Sakkākī, Ferrâ ve Murâdî gibi klasik dil âlimlerinin eserleri temel kaynak olarak kullanılmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’de (أو) edatı, bağlamına göre bazen ihtimal bildirir, bazen seçenekler sunar, bazen de anlamın genişlemesine veya muhataba serbestlik tanınmasına hizmet eder. Câhiliye şiirinde ise bu bağlaç, anlam derinliği ve ifade çeşitliliği sağlamak üzere daha sanatsal ve özgürce kullanılmıştır. Böylece (أو), yalnızca dilbilgisel bir unsur değil, anlamı ve üslubu şekillendiren çok yönlü bir anlatım aracı olarak öne çıkmaktadır. Modern metinler kapsam dışı bırakılarak, klasik metinler ve otoritelerin görüşleri esas alınmış; bu yönüyle çalışma, klasik Arapçanın retorik gücüne ve edatların anlam üretme kapasitesine dair katkı sunmayı amaçlamaktadır.

This article, within the framework of Arabic Language and Rhetoric, examines the meanings and rhetorical functions of the conjunction (أو) as used in the Qur’an and Pre-Islamic Arabic poetry. Recognized as a grammatically versatile element in Arabic, this particle is evaluated by classical grammarians and exegetes not only as a syntactic connector but also as a semantic and pragmatic device that contributes to textual richness. The study identifies seven primary functions of the conjunction (أو): doubt (shakk), ambiguity (ibhām), choice (takhyīr), permissibility (ibāḥa), categorization (taqṣīm), retraction (idrāb), and inclusive enumeration (mutlaq jamʿ). In addition, its symbolic and metaphorical uses are also considered. The methodology adopted is descriptive and comparative, based primarily on the works of classical scholars such as al-Zamakhsharī, al-Jurjānī, al-Sakkākī, al-Farrāʾ, and al-Murādī. In the Qur’ān, the conjunction (أو) serves different functions depending on the context—at times expressing uncertainty, at others presenting alternatives, expanding semantic range, or offering interpretive flexibility to the addressee. In contrast, in Pre-Islamic poetry, it is employed in a more artistic and liberal manner to enrich meaning and diversify expression. Thus, (أو) is shown not merely as a syntactic element but as a multifaceted rhetorical device shaping both meaning and stylistic composition. This study excludes modern Arabic texts and contemporary usage, focusing instead on classical sources and textual traditions. In doing so, it seeks to contribute to a deeper understanding of the rhetorical power of classical Arabic and the semantic potential of grammatical particles in early Arabic discourse.