Öz: Toplumsal düzeni sağlayan hukuk kurallarının kanun formunda yazılıp yürürlüğe girmesi devletin temel kurumlarından yasama meclisleri vasıtasıyla yapılmakta ve bu faaliyete de yasama faaliyeti denmektedir. Modern öncesi İslam toplumlarında yasama meclisleri gibi resmi bir kurum olmadığı için toplumsal düzeni sağlamak için vaz edilen hukuk kuralları kanunnameler ve fakihlerin ictihad ve fetvaları vasıtası ile yapılmıştır. Klasik fıkıh literatüründe fakihlerin fıkhi/hukuki çalışmalarına teşrî değil ictihad, fetva, tercih ve tahric gibi farklı isimler verilmiştir. Osmanlının son dönem âlimlerinden Manastırlı İsmail Hakkı Bey Âyan Meclisi’nin faaliyetlerine teşrî faaliyeti demiştir. Bunun üzerine dönemin Şeyhülislamı Mustafa Sabri Efendi bu kullanıma itiraz etmiştir. Her iki alim de tartışmalarını Beyânü’l Hak dergisi üzerinden yapmışlardır. Manastırlı İsmail Hakkı Bey teşrî kelimesinin Âyan Meclisi’nin faaliyetleri için kullanılmasında bir mahsur olmadığı kanaatini, bu kelimenin ve aynı kökten türeyen diğer kelimelerin Arapça lügatlerdeki manalarından yola çıkarak temellendirmektedir. Mustafa Sabri Efendi ise kelimelerin delaletinin insanların istek ve iradelerinden bağımsız olduğunu ileri sürmüştür. Kanun koyma faaliyeti anlamına gelen teşrî kelimesinin şeriat tesisi manasını da ihtiva etmesinden dolayı bu kelimenin parlamento faaliyetleri için kullanımını doğru bulunmamıştır. Modern parlamentoların yasama faaliyetleri ile İslam hukukundaki teşrîin temel paradigmaları bakımından farklı olduğu düşünülmektedir. Teşrî, İslam hukukunda sadece Şârî’ye ait bir yetki olarak kabul edilmekte, fakihlerin veya Müslüman devlet başkanının yasama ile ilgili tasarrufları sınırlı ve bağlı bir özellik arz etmektedir. Oysa modern parlamentoların faaliyetleri bu kayıtlarla sınırlı olmadığı gibi genellikle seküler ve laik bir yapıya sahiptir.

Abstract: The writing and enactment of legal rules that ensure social order in the form of laws is carried out through legislative assemblies, which are among the basic institutions of the state, and this activity is called legislative activity. Since there was no official institution such as legislative assemblies in pre-modern Islamic societies, the rules of law enacted to ensure social order were made through legal codes and the jurisprudence and fatwas of jurists. In the classical fiqh literature, the fiqh/legal works of the jurists were given different names such as ijtihad, fatwa, preference and tahric, not teşrî. Manastırlı İsmail Hakkı Bey, one of the scholars of the last period of the Ottoman Empire, called the activities of the Assembly of Âyan as teşri' activities. Upon this, Mustafa Sabri Efendi, the Shaykhulislam of the period, objected to this usage. Both scholars made their arguments through the magazine Beyânü'l Hak. Manastirlı İsmail Hakkı Bey justifies his opinion that there is no problem in using the word teşri' for the activities of the Assembly of Āyan based on the meanings of this word and other words derived from the same root in Arabic dictionaries. Mustafa Sabri Efendi, on the other hand, argued that the meaning of words is independent of people's wishes and wills. He did not find it right to use the word teşri', which means law-making activity, for parliamentary activities since it also contains the meaning of establishing the Sharia. It is thought that the legislative activities of modern parliaments are different from the basic paradigms of legislation in Islamic law. Legislation is accepted as an authority that belongs only to the Shari'ah in Islamic law, and the legislative actions of the jurists or the Muslim head of state are limited and dependent. However, the activities of modern parliaments are not limited to these records and generally have a secular and laic structure.