Metafor, dilbilgisi ve edebî açıdan, ifade edilmek istenen kavramı doğrudan değil, temsilî ve sembolik yollarla aktaran bir anlatım aracıdır. Bu üslup, özellikle dinî metinlerde derin anlamların aktarımında vazgeçilmez bir rol oynar. Kur’ân-ı Kerîm, kendine özgü edebî üslubu ve çok boyutlu anlam yapısıyla, metaforik dili en etkili biçimde kullanan ilâhî bir metindir. Bu yönüyle metaforlar, Kur’an’ın hem edebî yönünü hem de semantik zenginliğini ortaya koymakta, bunun yanı sıra soyut hakikatlerin zihinlerde daha açık ve kalıcı bir biçimde yer etmesine imkân sağlamaktadır. Kur’an’da yer alan bu tarz ifadeler, i‘câzın bir göstergesi olarak hem nazmın kudretini hem de mananın inceliğini gözler önüne sermektedir. Bu bağlamda Neml Sûresi, içerdiği sembolik ifadeler ve zengin metaforik unsurlar bakımından, Kur’an’ın edebî yönünü en belirgin şekilde yansıtan sûrelerden biridir. Sûre, hem anlatım tekniği hem de kullandığı metaforik dil açısından Kur’an'ın belağî üstünlüğünün somut bir örneğini sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Neml sûresindeki metaforik anlatımların tasavvufî tefsir geleneğine yansımasını ortaya koymak, özelde ise Osmanlı tasavvufî tefsir ekolünün önemli simalarından İsmâil Hakkı Bursevî’nin “Rûhu’l-Beyân” adlı eserinde bu anlatımların nasıl te’vil edildiğini tahlil etmektir. Bursevî, Hz. Süleyman ile Sebe Melîkesi arasında geçen kıssayı yorumlarken; karınca, Hüdhüd kuşu ve Belkıs’ın tahtı gibi unsurları sadece zâhirî anlamlarıyla değil, aynı zamanda nefsin mertebeleri, kalbin seyr u sülûku, marifet, fenâ ve bekâ gibi temel tasavvufî kavramlarla ilişkilendirerek tefsir etmiştir. Bu yaklaşım, Kur’an’daki metaforların yalnızca birer edebî anlatım araçları olmadığını, aynı zamanda insanın mânevî tekâmülüne rehberlik eden çok katmanlı mânâlar barındırdığını göstermektedir. Araştırma, nitel yöntem esas alınarak gerçekleştirilmiş; Rûhu’l-Beyân’da ilgili âyetlere dair yorumlar sistematik olarak analiz edilmiştir. Ayrıca, Bursevî’nin yorumları klasik işârî tefsirlerle mukayeseli olarak ele alınmış, böylece metaforik anlatımın tasavvufî tefsir geleneği içerisindeki yeri ve işlevi somut örneklerle ortaya konulmuştur. Sonuç itibarıyla bu çalışma, Neml Sûresi’ndeki metaforik anlatımın hem edebî hem de tasavvufî boyutta çok katmanlı ve kapsamlı bir yapı arz ettiğini ortaya koymakta; Bursevî’nin tefsir anlayışının, Kur’an’daki mecazi anlatımların, insanın iç dünyasına yönelik derin mânâlarla buluşturan özgün bir perspektif sunduğunu göstermektedir.

Metaphor, in both linguistic and literary terms, is a means of expression through which the intended meaning is conveyed not directly but symbolically and representatively. This stylistic feature plays an indispensable role, especially in the transmission of profound meanings in religious texts. The Qur’an, with its unique literary style and multilayered semantic structure, is a divine scripture that employs metaphorical language in the most effective manner. In this respect, metaphors not only reveal the literary depth and semantic richness of the Qur’an but also facilitate the clearer and more enduring internalization of abstract truths in the human mind. Such expressions in the Qur’an exemplify the concept of i‘jāz (inimitability), manifesting both the power of its composition and the delicacy of its meanings. Within this framework, Sūrat al-Naml is one of the chapters that most vividly reflect the literary aspect of the Qur’an, owing to its rich symbolic expressions and metaphorical content. The Sūrah, in both its narrative technique and use of metaphorical language, offers a tangible illustration of the Qur’an’s rhetorical supremacy. The objective of this study is to examine the reflection of metaphorical expressions in Sūrat al-Naml within the tradition of Sufi exegesis, with particular focus on how these expressions are interpreted in Rūḥ al-Bayān, the renowned tafsīr work of Ismāʿīl Ḥaqqī al-Burūsawī, a prominent figure in the Ottoman Sufi exegetical tradition. While commenting on the narrative of Prophet Sulaymān and the Queen of Sheba, Burūsawī interprets elements such as the ant, the hoopoe bird, and the throne of Bilqīs not solely in their apparent meanings but also through key Sufi concepts like the stages of the nafs (soul), the journey of the heart (sayr u sulūk), gnosis (maʿrifa), annihilation (fanāʾ), and subsistence (baqāʾ). This approach illustrates that the metaphors in the Qur’an are not merely literary devices but contain multilayered meanings that guide the spiritual journey of the human being. This research has been conducted through a qualitative method. The relevant interpretations of the verses in Rūḥ al-Bayān were systematically analyzed and compared with classical Sufi exegetical texts, thus revealing concrete examples of how metaphorical language functions within the Sufi tafsīr tradition. In conclusion, this study demonstrates that the metaphorical expressions in Sūrat al-Naml present a multilayered and comprehensive structure both in literary and mystical dimensions. Moreover, the exegetical methodology of Burūsawī offers a unique perspective that associates the Qur’anic metaphors with profound spiritual meanings pertaining to the inner world of the human being.