Mağaralar, tarih boyunca fiziksel sığınak olmanın ötesinde, ibadet, vahiy, kutsal doğum ve ruhsal arınma mekânları olarak kutsal bir anlam kazanmıştır. Eski Türk inançlarında, Türk mitolojisinde ve Şamanizm’de de mağara, korunma ve ruhsal dönüşüm alanı olarak önemli bir yer tutmuştur. Musevilikte Hz. İbrahim’in mağarada doğması, Hristiyanlıkta Hz. İsa’nın doğumunun mağarada gerçekleşmesi ve Yuhanna’nın vahiy aldığı Patmos mağarası; mağaranın doğum, vahiy ve kutsal tecelli mekânı olarak işlev gördüğünü ortaya koymaktadır. İslam’da ise Hira ve Sevr mağaraları, hem vahyin başlangıç noktası hem de ilahi korumanın tezahür ettiği yerler olarak kabul edilmektedir. Tasavvufi gelenekte mağara, “çilehane” kavramı ile bireyin nefs terbiyesi, zikir ve tefekkürle ruhsal kemale ulaşmasını sağlayan bir inziva alanıdır. Hoca Ahmet Yesevî, Hacı Bektaş Velî ve İbrahim bin Edhem gibi sûfîlerin mağaralarda inzivaya çekilmesi bu anlayışın örnekleridir. Ashab-ı Kehf (Yedi Uyurlar) anlatısında ise mağara, ilahi koruma ve yeniden dirilişin sembolüdür. Ayrıca Makpela Mağarası gibi örneklerde, ebediyete geçişle de ilişkilendirilmiştir. Bu makale, tarih boyunca insanlık için çok yönlü bir mekân olan mağaranın, semavi dinler (Musevilik, Hristiyanlık ve İslam)  ve mistik gelenekler bağlamında kazandığı sembolik anlamları ve işlevleri karşılaştırmalı bir yaklaşımla ele almaktadır. Çalışmada amaçlanan mağaranın üç büyük dinde ortak bir sembol olarak nasıl karanlıktan aydınlığa geçişin, yeniden doğuşun ve kutsal temasın mekânı hâline geldiğini ortaya koymaktır. Sonuç olarak mağara, hem bireysel hem de kolektif düzeyde karanlıktan aydınlığa geçişi, içsel arınmayı ve kutsal olanla buluşmayı simgelemektedir. Bu yönüyle mağara, semavi dinlerde yalnızca bir mekân değil, aynı zamanda ilahi tecrübenin yoğunlaştığı bir semboldür. Makale, bu sembolizmin dinler arası sürekliliğini ve çok katmanlı yapısını ortaya koymaktadır. 

Throughout history, caves have acquired sacred significance beyond being mere physical shelters, serving as places of worship, revelation, sacred birth, and spiritual purification. In ancient Turkish beliefs, Turkish mythology, and Shamanism, the cave also held an important place as an area of protection and spiritual transformation. In Judaism, the birth of Prophet Abraham in a cave, and in Christianity, the birth of Jesus Christ in a cave and the Patmos cave where John received revelations, demonstrate the cave's function as a place of birth, revelation, and sacred manifestation. In Islam, the Hira and Sevr caves are considered both the starting point of revelation and places where divine protection was manifested. In the Sufi tradition, the cave, through the concept of "çilehane" (a retreat for spiritual discipline), is a place of seclusion that enables an individual's self-discipline, remembrance and contemplation to achieve spiritual perfection. The retreats of Sufis such as Hoca Ahmed Yesevi, Hacı Bektaş Veli, and Ibrahim ibn Edhem into caves are examples of this understanding. In the narrative of the Ashab el-Kehf (Companions of the Cave/Seven Sleepers), the cave is a symbol of divine protection and resurrection. Furthermore, in examples like the Cave of Machpelah, it has been associated with the transition to eternity. This article examines the symbolic meanings and functions acquired by the cave, a multifaceted space for humanity throughout history, in the context of Abrahamic religions (Judaism, Christianity, and Islam) and mystical traditions using a comparative approach. The study aims to reveal how the cave, as a common symbol in the three major religions, became a space for transition from darkness to light, rebirth, and sacred contact. In conclusion, the cave symbolizes the transition from darkness to light, inner purification, and encountering the sacred, both individually and collectively. In this respect, the cave is not merely a place in Abrahamic religions but also a symbol where divine experience is concentrated. The article reveals the interreligious continuity and multilayered structure of this symbolism.