Osmanlı İmparatorluğu’nda kütüphane vakıfları, ilim ve kültür hayatının gelişiminde önemli rol oynamıştır. Bu çalışma, Sultan I. Abdülhamid tarafından İstanbul Bahçekapı’da kurulan Hamidiye Külliyesi bünyesindeki kütüphaneyi ve Lala İsmail Efendi’nin bu kütüphaneye katkılarını incelemektedir. 1780 (H. 1194) yılında tamamlanan külliyenin vakfiyesi 1781’de düzenlenmiştir. Hamidiye Kütüphanesi, bazı kaynaklarda padişahlar tarafından cami dışında müstakil binada tesis edilen ilk kütüphane olarak kabul edilmektedir. Koleksiyonunda, I. Abdülhamid’in vakıf mührünü taşıyan 1.504 yazma ve 48 basma eser bulunduğu tespit edilmiştir. Araştırmamızın diğer bir odak noktası olan Lala İsmail Efendi, Enderun teşkilatında görev yapmış ve Sultan I. Abdülhamid’in oğlu Şehzade Mehmed’e lalalık vazifesini üstlenmiştir. Hayatı hakkında detaylı bilgi bulunmayan İsmail Efendi, vefatından önce 1784 (H. 1199) yılında düzenlediği vakfiye ile Hamidiye Kütüphanesi’ne kitap bağışlamış ve koleksiyonun zenginleşmesine katkı sağlamıştır. Bu çalışma, arşiv belgeleri ve konuyla ilgili araştırma eserleri ışığında, Hamidiye Kütüphanesi’nin kuruluşu ve işleyişini incelerken, Lala İsmail Efendi’nin hayatını, kütüphaneye yaptığı vakfın mahiyetini, kitap vakıflarını ve Osmanlı kültür hayatındaki yerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Library foundations played an important role in the development of scientific and cultural life in the Ottoman Empire. This study analyses the library within the Hamidiye Complex founded by Sultan Abdülhamid I in Bahçekapı, Istanbul and the contributions of Lala İsmail Efendi to this library. Completed in 1780 (H. 1194), the foundation of the complex was issued in 1781. The Hamidiye Library is considered by some sources to be the first library established by the sultans in an independent building outside the mosque. In its collection, 1,504 manuscripts and 48 printed works bearing the foundation seal of Abdülhamid I were identified. Lala İsmail Efendi, another focal point of our research, served in the Enderun organisation and served as a squire to Sultan Abdülhamid I’s son, Prince Mehmed. İsmail Efendi, about whose life there is no detailed information, donated books to the Hamidiye Library with a waqfiye he organised in 1784 (H. 1199) before his death and contributed to the enrichment of the collection. This study, in the light of archival documents and research works on the subject, aims to examine the establishment and functioning of the Hamidiye Library and to evaluate the life of Lala İsmail Efendi, the nature of his endowment to the library, book foundations and their place in Ottoman cultural life.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
