Öz Bilim insanları, manzum anlatımın ezberlenme kolaylığı ve etkileyiciliği nedeniyle ilimleri şiirsel formda ifade etmeyi tercih etmişlerdir. Nahiv ve dil bilimlerinde erken benimsenen bu yöntem, belâgat alanında ancak 7. hicrî yüzyılda yaygınlaşmıştır. Bu bağlamda, İbn Mu‘tî’nin “el-Bedî‘ fî ‘ilmi’l-bedî‘” adlı eseri, belâgat alanındaki erken manzum eserlerden biridir ve belâgat öğretimine önemli bir katkı sunmuştur. Bu çalışmada, eserin belirli bir kaynağa dayanıp dayanmadığı, belâgat alanındaki ilk manzum eser olup olmadığı, yazarın üslûbu ve kullanılan arûz kalıplarının çeşitliliği ele alınmıştır. İncelemeler, eserin yalnızca bedî‘ sanatlarını değil, beyân ve me‘ânî ilimlerini de içeren toplam 48 farklı belâgat sanatını kapsadığını göstermektedir. Bu geniş kapsam, İbn Mu‘tî’nin belâgatı bütüncül bir disiplin olarak ele aldığını ortaya koymaktadır. Üslûp açısından İbn Mu‘tî, bazı konuları ayrıntılı, bazılarını ise oldukça özlü biçimde sunmuştur. Belâgat terimlerini bazen doğrudan tanımlarken, bazen açıklamadan geçmiştir. Klasik Arap şiirinden zengin örnekler kullanarak okuyucunun kavrayışını güçlendirmiştir. Yazarın bilgileri kademeli olarak sunması, eserin eğitsel yönünü desteklemektedir. Kaynak incelemeleri, eserin doğrudan bir kaynağa dayanmadığını, ancak “el-Kâfî fî’l-arûz ve’l-kavâfî” adlı eserle benzerlikler taşıdığını göstermektedir. Bazı belâgat örneklerinin iki eserde birebir örtüşmesi, İbn Mu‘tî’nin bu kaynaktan etkilenmiş olabileceğini düşündürmektedir. Belâgat alanında bilinen ilk manzum eserlerden biri olan “el-Bedî‘ fî ‘ilmi’l-bedî‘”, şiirsel anlatımı kullanarak belâgat öğretiminde önemli bir yenilik sunmuştur. Eserde hem özlü hem akıcı bir anlatım tercih edilmiş, kimi zaman kısa ve yoğun ifadeler, kimi zaman ayrıntılı açıklamalar kullanılmıştır. Çeşitli edebî örnekler, kuralların pekiştirilmesine katkıda bulunarak eseri önemli bir didaktik kaynak hâline getirmiştir. Bu yönleriyle “el-Bedî‘ fî ‘ilmi’l-bedî‘”, yalnızca teorik bir katkı sunmakla kalmamış, aynı zamanda belâgat bilgisini sistematik ve öğretici bir çerçevede sunan bir eğitim modeli geliştirmiştir. Şiirsel formu sayesinde belâgat eğitiminin daha anlaşılır ve ezberlenebilir hâle gelmesini sağlamış, bu alandaki öğretim yöntemlerinin gelişiminde önemli bir aşamayı temsil etmiştir.

Abstract Scientists have preferred expressing sciences in poetic form due to the ease of memorization and the impact of verse narration. While this method was adopted early in grammar and linguistics, it only became prevalent in rhetoric during the 7th Hijri century. In this context, Ibn Mu‘ti’s “al-Badi‘ fi ‘Ilm al-Badi‘” is one of the earliest poetic works in the field of rhetoric and has made a significant contribution to its teaching. This study examines whether the work is based on a specific source, whether it is the first poetic work in the field of rhetoric, the author’s style, and the variety of prosodic meters used. Analyses show that the work does not only address badi‘ (embellishments) but also includes bayan (eloquence) and ma‘ani (semantics), covering a total of 48 different rhetorical arts. This broad scope reveals that Ibn Mu‘ti regarded rhetoric as a comprehensive discipline. In terms of style, Ibn Mu‘ti presents some topics in detail while expressing others concisely. He defines some rhetorical terms explicitly while omitting explanations for others. By incorporating rich examples from classical Arabic poetry, he enhances the reader’s comprehension. His gradual presentation of information reinforces the educational value of the work. Source analyses indicate that the book does not directly reference any particular work but shows similarities to “al-Kafi fi al-‘Aruḍ wa al-Qawafi”. The overlap of certain rhetorical examples in both texts suggests that Ibn Mu‘ti may have been influenced by this source. Recognized as one of the earliest known poetic works in rhetoric, “al-Badi‘ fi ‘Ilm al-Badi‘” introduced a significant innovation by using poetic narration for rhetorical instruction. The work features both concise and fluid expression, alternating between brief, dense statements and detailed explanations. The diverse literary examples reinforce key principles, making the book a valuable didactic resource. With these qualities, “al-Badi‘ fi ‘Ilm al-Badi‘” not only provides a theoretical contribution but also establishes a systematic and instructive educational model for rhetoric. Through its poetic form, it has enhanced the comprehensibility and memorability of rhetorical studies, marking a crucial stage in the development of teaching methods in this field.