Alevilik, temellerini 13. yüzyılda Orta Asya’dan Anadolu’ya göç eden Türkmen dervişlerinden alan kendine has öğretileri, deyişleri, nefesleri, mitik anlatıları ile geleneğin ruhunu yansıtan ritüelleri bulunan sentezî bir inançtır. Yaklaşık on asır gibi uzun bir geçmişe sahip olan bu inanç sisteminin tarihsel gelişim süreçleri netlik kazanmasa da pek çok söylence ve efsanelerle örülü bir yapı arz ettiği söylenebilir. Bu durumun neticesinde geleneğe eklektik olarak bağlanmış çok farklı bakış açıları ve pratiklerin ortaya çıktığı görülmektedir. Alevi topluluğu dinî ritüelleri, kültürel gelenekleri ve sosyal yapılanmalarıyla dikkat çekici özellikler sergilemektedir. Özellikle cemevi ve diğer dinî törenler gibi ritüellerini kapalı-gelenekçi bir biçimde sürdüregelen bu yapı; tarihsel, dinî kimlik, kültürel aidiyet ve toplumsal dinamikler açısından derinlemesine ve mukayeseli olarak araştırmacılar tarafından halen araştırılmakta ve araştırılacaktır. Tarihsel ve kültürel değişimlerden etkilenmesi, tarih boyunca birçok farklı kültürel ve toplumsal değişimler yaşanması da Alevîlik’i önemli bir araştırma konusu haline getirmektedir. Horasan coğrafyasından getirilen başta Şamanlık olmak üzere eski Türk inanç ve inanışlarıyla harmanlanan yapının yanı sıra bilhassa Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinin karmaşık dinî ve sosyal yapılarının anlaşılmasında önemli rol oynayan bu araştırmalarda Alevilik’in çok yönlü bir kültürel fraksiyon sergilediği görülmektedir. Din ve siyaset arasındaki çatışma, tarih boyunca pek çok toplumda görülen bir olgudur. Bu çatışma, genellikle dinin toplumsal ve siyasal alanlara müdahale etmesi ya da siyasetin dinî değerlere karşıt bir duruş sergilemesi şeklinde ortaya çıkar. Çalışmamızın amacı, Alevi-Bektaşi geleneğinin temel yazılı kaynaklarından olan velâyetnâmelerde geçen, mezhebin ulusu olarak kabul edilen manevî iktidar sahibi veliler ile dünyevi iktidar sahiplerinin uyum ve çatışmalarını tespit edip bu durumu geleneğin/sûfîlerin bakış açısından değerlendirmektir. Topluma hizmet için güç ve iktidar şarttır. Hükümdarlar, diğer yöneticiler ve kahraman savaşçılar Tanrı'nın düzenini sağlamak adına işgördüklerinden Tanrı'nın yeryüzündeki temsilcileri olarak kabul ediliyorlardı. Manevî iktidar sahiplerinin yönetmek için yurt verme, maddî iktidarı tevdi etme, düzenin ihdası ve sürekliliği için tahta kılıç kuşandırma, devlet yönetimine müdahale ederek egemenliğin batınî yönden kaynağı olmak gibi pek çok farklı etkiyle karşılandığı görülmektedir. İçerik analizi ve dokümantasyon tarama yöntemiyle Hacı Bektâş-ı Velî Vilâyetnâmesi, Koyun Baba Velâyetnâmesi, Abdâl Mûsâ Velâyetnâmesi ve Otman Baba Velâyetnâmesi’nden tespit edilen pasajların sunulduğu çalışmada, geleneğin kutsallaştırdığı veliler ile siyasal erk arasındaki uyum ve gerilimlerden açığa çıkan bakış açısının velâyetnâmeler doğrultusunda çözümlenmesinin geleneğe yönelik önyargıların ortadan kaldırılması, toplumsal uyum ve hoşgörü açısından kritik olduğu düşüncesindeyiz.

Alevism is a synthesized faith with its own teachings, sayings, breaths, mythical narratives, and rituals that reflect the spirit of tradition, rooted in the Turkmen dervishes who migrated from Central Asia to Anatolia in the 13th century. Although the historical development processes of this belief system, which has a long history of about ten centuries, are not clear, it can be said that it has a structure woven with many myths and legends. As a result of this situation, it is seen that many different perspectives and practices that are eclectically connected to tradition have emerged. The Alevi community exhibits remarkable characteristics with its religious rituals, cultural traditions and social structures. These structures, especially the cemevi and other religious ceremonies, are still being and will continue to be researched in depth and comparatively by researchers in terms of historical, religious identity, cultural belonging and social dynamics. The fact that Alevism is affected by historical and cultural changes, and that it has experienced many different cultural and social changes throughout history makes it an important research topic. These studies, which play an important role in understanding the complex religious and social structures of the Seljuk and Ottoman periods, as well as the structure blended with ancient Turkish beliefs and beliefs, especially Shamanism, show that Alevism exhibits a multifaceted cultural faction. The conflict between religion and politics is a phenomenon seen in many societies throughout history. This conflict usually manifests itself in the form of religion interfering in social and political spheres or politics taking a stance against religious values. The aim of our study is to identify the harmony and conflicts between the guardians, who are accepted as the sect's great ones, and the political power holders in the velâyetnâmas, which are the main written sources of the Alevi-Bektashi tradition, and to evaluate this situation from the perspective of the tradition/suffis. It is seen that spiritual power holders are met with many different influences such as giving a homeland to rule, entrusting material power, equipping the sword, intervening in the state administration and being the source of sovereignty in the superstitious aspect. In this study, in which the passages identified from Hacı Bektâş-ı Velâyetnâmesi (Hagiography), Koyun Baba Velâyetnâmesi, Abdâl Mûsâ Velâyetnâmesi and Otman Baba Velâyetnâmesi are presented through content analysis and documentation scanning method, we believe that analyzing the perspective that emerges from the harmony and tensions between the guardians sanctified by tradition and political hegemony in line with the velâynâmes is critical in terms of eliminating prejudices against tradition, social harmony and tolerance.