Tarih boyunca sosyal, siyasî, ekonomik ve kültürel alanda önemli rollere sahip olan kuşlar, Türk hakanlığı dönemi eserlerinde soyut düşünceleri kavramlaştıran önemli varlıklardan biridir. Dîvânu Lugâti’t Türk, Kutadgu Bilig, Atebetü’l- Hakâyık, Dîvân-ı Hikmet, TİEM 73 ve Rylands Kurân tercümelerinde kuş adlarına doğa tasvirlerinde, duygu ve düşünceleri kavramlaştırmada, miktar belirlemede ve haber verme bağlamında yer verilmiştir. Fakat bu eserlerde kuşlara dair ortak bir söz varlığı takip edilememektedir. Bu konuda en fazla ortaklık Dîvânu Lugâti’t Türk ve Kutadgu Bilig arasındadır. Dîvân-ı Hikmet de ayrıntılı incelendiğinde anlamsal ve kültürel açıdan bu ortaklığa dahil olmaktadır. Atebetü’l- Hakâyık’ta kuş çeşitliliği görülmemektedir. Dîvân-ı Hikmet’te kuşların kavramlaştırdığı anlamlar, dönemin diğer eserlerinden farklılık göstermektedir. TİEM 73 ve Rylands nüshalarında kuş adlarına dayalı söz varlığı ise sınırlıdır. TİEM 73 ve Rylands nüshalarındaki kuş, bıldırcın ve ibibik/ hüdhüd, haberdar etme ve tasvir açısından yer almaktadır. Türk hakanlığı metinlerindeki av, avcı veya seyirlik unsur bağlamındaki kuşlar, Türklerin hayat akışındaki düşüncelerini ve niyetlerini yansıtan önemli kültür unsurları olmuştur. Metinlerdeki bağlamlar da göz önüne alındığında bu dönemde kuşlar, pek çok duyguyu ve zihinsel yeteneği karşılamışlardır. Bu çalışmada Türk hakanlığı dönemi eserleri Dîvânu Lugâti’t Türk, Kutadgu Bilig, Atebetü’l- Hakâyık, Divan-ı Hikmet, TİEM 73 ve Rylands Kurân tercümelerindeki kuş adlarının oluşturduğu söz varlığı tarihî adbilim yöntemi açısından betimlenecektir.

Birds, which have important roles in social, political, economic and cultural fields throughout history, are one of the important creatures conceptualized abstract thoughts in the works of Turkish Khaqani era. It is give place to bird names descriptions of nature, in conceptualizing feelings and thoughts, determining quantity and context of communication in Dîvânu Lugâti’t Türk, Kutadgu Bilig, Atebetü’l- Hakâyık, Dîvân-ı Hikmet, TİEM 73 and translations of Rylands Qur’an. But, it cannot be followed a common vocabulary about birds in these works. The most concern in this topic is between Dîvânu Lugâti’t Türk and Kutadgu Bilig. When Dîvân-ı Hikmet is researched in detail, it is included this partnership in terms of meaning and culture. Bird diversity isn’t seen in Atebetü’l- Hakâyık. The meanings conceptualized birds in Dîvân-ı Hikmet differ from other works of period. Vocabulary based on bird names is limited in TİEM 73 and Rylands copies. Birds, quails and hudhud in TİEM 73 and Rylands copies are located in terms of notifying and descriptions. Birds in context of prey, hunter or theatrical in the Turkish Khaqani texts have been important cultural elements, reflect thoughts and intentions of the Turks in life flow. In view of the contexts in texts, birds have correspond many emotions and mental abilities in this period. In this study, the vocabulary constituted by bird names in Turkish Khaqani works Dîvânu Lugâti’t Türk, Kutadgu Bilig, Atebetü’l- Hakâyık, Divan-ı Hikmet, TİEM 73 and translation of Rylands Qur'an will be described in terms of historical onomastic method.