Etekleri Zil (Islık, Çalpara) Çalmak Deyiminin Tarihsel Arka Planında Şamanizm İzleri

Author:

Number of pages:
2013-2022
Language:
Türkçe
Year-Number:
2023-Volume 18 Issue 3

Etekleri zil çal- deyimi, metaforik anlam olarak çok sevinmek anlamına gelmektedir ve günümüz Türkçesinde metaforik anlamıyla düşünülmektedir. Bu deyimin doğrudan İslamiyet Öncesi Dönem’den günümüze ulaşan Şamanist anlayışlar etkisinde ortaya çıktığı düşüncesi ele alınan çalışmada hem etimolojik hem de tarihsel bağlantılar incelenerek ortaya konulmuştur. Şamanizm, Türk kültür hayatını Türkler Müslüman olduktan sonra da etkilediği gibi Türkçenin söz varlığını da etkilemiştir. Deyimlerin dilin köklü geleneğinden nesilden nesile aktarılarak gelmiş olduğu düşünülürse birçok deyim ve atasözünde kolektif bilinç karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, etekleri zil çal- deyiminin tarihsel arka planında Şamanizm ile ilgili tarihsel bağlarının olduğunu daha da güçlendirmektedir. Şamanlar, ritüelleri sırasında ayinlerine özel Şaman giysisi giyerler. Şaman giysininin eteklerinde de ayin sırasında kötü ruhların kovulup ardından trans haline geçilebilmesi için ziller, metal parçalar, çıngıraklar takarlar. Bu ziller ve çıngıraklar ayin sırasında Şamanlar raks ettikçe sesler çıkararak kötü ruhları kovar. Sonrasında trans haline geçen Şamanlar mistik bir haz ve sevince ulaşırlar. Aynı zamanda zil ve çıngırak takmış Şamanlara benzeyen eren, derviş tipleri İslamiyet Sonrası edebȋ ürünlerde de karşımıza çıkmaktadır. Türkiye Türkçesi dışındaki Türk dillerinde de koşut ve varyant olarak karşımıza çıkan etekleri zil çal- deyiminin varlığı deyimin fikrȋ arka planının Şamanizm’le bağlantısını daha da kuvvetlendirmektedir. Etek sözcüğünün kökü etimolojik sözlüklerde yaygın şekilde belirsiz olarak verilmiştir. Eski Türkçe et- eyleminin bir ses çıkarmak anlamı ve ardından aldığı eylemden ad yapan -ek, -ak eki aynı zamanda giysi adı yapan bir ektir. Böyle bir etimolojik düşünce et- eylemi, -ek eki ve Şamanizm üçgeninin bağlantısını ortaya çıkarmaktadır. Ele alınan bu çalışmada etekleri zil çal- gibi çok sık kullanılan ve yaygın olarak bilinen bir deyiminin bu zamana kadar yalnızca metaforik anlamıyla düşünülmesi ve böyle bir güçlü tarihsel arka planın henüz düşünülmemiş olması bakımından ortaya konulan çalışmanın sözlü Türk kültürü araştırmalarına katkı sunması amaçlanmıştır. 

Keywords


The idiom "to rejoice" means to be overjoyed in metaphorical meaning and is considered in its metaphorical meaning in today's Turkish. The idea that this idiom emerged directly under the influence of Shamanist understandings that have survived from the Pre-Islamic Period to the present day is revealed by examining both etymological and historical connections in the study. Shamanism influenced Turkish cultural life even after the Turks became Muslims and also affected the Turkish vocabulary. Considering that idioms have been passed down from generation to generation from the deep-rooted tradition of the language, collective consciousness appears in many idioms and proverbs. This situation further strengthens the fact that the idiom "to ring the bell" has historical ties with Shamanism in its historical background. During their rituals, shamans wear a special shaman suit for their rituals. They wear bells, metal pieces and rattles on the skirts of the shaman's robe so that evil spirits can be expelled during the ritual and then enter a trance state. During the ritual, these bells and rattles make sounds as the Shamans rhythmically dance, driving away evil spirits. The Shamans then enter a trance state and reach a mystical state of pleasure and joy. At the same time, virtuous, dervish types resembling Shamans wearing bells and rattles also appear in post-Islamic literary works. The existence of the idiom etekleri zil çal- (to ring a bell), which appears as a parallel and variant in Turkish languages other than Turkish, further strengthens the connection of the idiom's intellectual background with Shamanism. The root of the word skirt is commonly given as uncertain in etymological dictionaries. The Old Turkish verb et- means to make a sound and the suffix -ek, -ak, which makes a name out of the verb, is also a suffix that makes a name for clothing. Such an etymological thought reveals the connection between the verb et-, the suffix -ek and the triangle of Shamanism. In this study, it is aimed to contribute to the research of oral Turkish culture in terms of the fact that a very frequently used and widely known idiom such as skirt ringing is thought only in its metaphorical meaning until this time and such a strong historical background has not yet been considered.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 1,582
Number of downloads 1,101

Share

Turkish Studies - Language and Literature
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.