Bireyleri medenileştiren en önemli araçlardan biri olan okuma ile nitelikli insan ve toplum profilinin yetiştirilmesine büyük katkı sağlanabilir. Nitekim İslam dünyasında ve Osmanlı’da okumaya değer verilen dönemlerde siyasi, kültürel ve ekonomik anlamda büyük yükselişler meydana gelmiştir. Türkiye’de İslam dünyasında ve Osmanlı’da okumayla ilgili çalışmalar çoğunlukla belirli bir döneme veya eğitim ekolüne yöneliktir. Genel perspektifle hazırlanan çalışmaların sayısı ise son derece sınırlıdır. Yabancı literatürde yer alan çalışmaların umumiyetle oryantalist söylem barındırdığı tespit edildiğinden nesnel bakışın hâkim olduğu çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmanın amacı, İslam dünyasında, Osmanlı’da okumanın nasıl ve ne şekilde gerçekleştiğini belirlemek ve okumaya verilen değeri açıklamaktır. Nitel araştırma yöntemi ile yapılandırılan çalışmada ilk olarak konunun bütün boyutlarının incelendiği bir literatür taraması yapılarak okuma, İslam dünyasında ve Osmanlı’da okuma kavramları ile ilgili temel başlıklar belirlenmiştir. Ardından Eski Türklerde okuma ile ilgili hususlar, İslamiyet öncesi Arap Yarımadası’nda yazı ve sözlü gelenek, İslamiyet’in doğuşuyla birlikte okuma-yazma faaliyetlerine verilen önem, Orta Çağ’da din merkezli ilmin ve okumanın gelişimi, Abbasi dönemindeki çeviri çalışmaları ile kurulan zengin kütüphanelerin okumanın gelişimini destekleyişinden bahsedilmiştir. Daha sonra Selçukluların eğitime ve okumaya verdiği kıymet ve özellikle Osmanlı’nın yükseliş devirlerinde okuma durumu aktarılmıştır. Osmanlının duraklama dönemiyle birlikte zayıflayan eğitim sistemi, devletin çöküş safhasında Batı’yla yakın temasa girilmesi ve okumayla ilgili yapılan yeniliklere değinilmiştir. Bu bağlamda İslam dünyasında ve Osmanlı’da okuma ile ilgili kısıtlı çalışmaların olduğu belirlenmiş, bu konuyu ele alan çalışmaların artırılması önerilmiştir.

Reading, which is one of the most important tools that civilize individuals, can make a great contribution to raising a qualified human and society profile. As a matter of fact, in the Islamic world and the Ottoman Empire, there were great rises in political, cultural and economic terms during the periods when reading was valued. Studies on reading in the Islamic world and the Ottoman Empire in Turkey are mostly directed towards a certain period or school of education. The number of studies prepared with a general perspective is extremely limited. Since it has been determined that the studies in the foreign literature generally contain orientalist discourse, there is a need for studies with an objective point of view. The aim of this study is to determine how and in what way reading took place in the Islamic world, in the Ottoman Empire, and to explain the value given to reading. In the study, which was structured with the qualitative research method, firstly, a literature review was conducted in which all dimensions of the subject were examined, and the basic headings related to the concepts of reading, reading in the Islamic world and in the Ottoman Empire were determined. Then, the issues related to reading in the Old Turks, writing and oral tradition in the Arabian Peninsula before Islam, the importance given to literacy activities with the birth of Islam, the development of religion-centered science and reading in the Middle Ages, the rich libraries established with translation studies in the Abbasid period. It is mentioned that it supports the development of reading. Then, the importance that the Seljuks gave to education and reading, and especially the situation of reading in the rise of the Ottoman Empire, was conveyed. The education system, which weakened with the stagnation period of the Ottoman Empire, the close contact with the West during the collapse of the state, and the innovations in reading were mentioned. In this context, it has been determined that there are limited studies on reading in the Islamic world and the Ottoman Empire, and it is recommended to increase the studies on this subject.