Tasavvuf, geçmişten bugüne değin Türk kültür hayatını şekillendiren önemli hususlar arasında yer almış, edebiyata da tesir ederek bu sahanın, hususi olarak da Klasik Türk edebiyatının temel kaynaklarından biri olmuştur. Öyle ki tasavvufa meyli olsun ya da olmasın çoğu müellif, bir kültürel birikim olarak eserlerinde tasavvufî unsurlara yer vermiştir. Bu noktada öncelikli olarak tasavvufî dili meydana getiren öğeler ve onlarla oluşturulan ifade biçimleri öne çıkmıştır. Tasavvufun bir ilim dalı olarak teşekkülüyle birlikte gelişen ve yüzyıllar içerisinde oluşan, sembollerle örülü ve kapalı anlatıma sahip bu dili, terimleşmiş ifadeler, kavramsal öğeler ve onlarla türetilmiş olan ifadelerde kendine yer bulmuştur. Bu çerçevede kavramlar/terimler ve teşekkülünü sağladıkları unsurlar, kullanıldıkları edebî metinlerin hem zenginleşmesini hem de anlam itibariyle derinleşmesini sağlamıştır. Bu sebeple bahsi geçen metinleri anlamak, değerlendirmek ve o dönemin anlam dünyasına nüfuz etmek için hâkim öğelerin anlaşılması yönünde gayret gösterilmesi gerekmektedir. Söz konusu tasavvuf ve tasavvufî dil olduğunda da tasavvufî kavramlar/terimler ve bunlar kullanılarak oluşturulan öğelerin tespit edilmesi ve anlaşılması önem taşımaktadır. Burada da dildeki kalıplaşmış ifadelerin önde gelenlerinden biri olan, dinî-tasavvufî içeriğe sahip deyimler başta gelmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmamızda 15, 16 ve 17. yüzyıl Türk tasavvuf edebiyatının önemli isimleri olup tarikatları bakımından ortak özellik gösteren üç şair; Kemâl Ümmî, Şemseddîn-i Sivâsî ve Niyâzî-i Mısrî’nin divanlarındaki tasavvufî deyimler ele alınacaktır. Burada öncelikle metinlerde yer alan tasavvufî deyimler oluşturuldukları tasavvufî kavramlar/terimler ve temaları bakımından sınıflandırılacak, ardından divanlarda yer alan tasavvufî deyimler anlamları ve örnek beyitler/bentler ile birlikte sıralanacaktır. 

Sufism has been among the important issues that have shaped Turkish cultural life from past to present. In this sense, it has been one of the main sources of classical Turkish literature in every field of literature by influencing it. So much so that most of the authors, whether they are inclined towards Sufism or not, have included Sufi elements in their works as a cultural accumulation. At this point, the elements that make up the Sufi language and the forms of expression created with them are among the texts. The language that developed with the formation of Sufism as a branch of science and formed over centuries, which is woven with symbols and has a closed expression, has become widespread in the texts and has found a place for itself with termed expressions and concepts/terms, which are conceptual elements with a more limited usage area, and expressions derived from them. At this point, the concepts/terms and the elements they form have provided both the enrichment and the deepening of the literary texts in which they are used. This language, which is woven with the unique elements of Sufism, has taken more place in the texts written by mystics. For this reason, it is necessary to make an effort to understand the dominant elements in order to understand and evaluate such texts and to penetrate the semantic world of that period. When it comes to mysticism and Sufi language, it is important to identify and understand the Sufi concepts/terms and the elements they consist of. Here, too, idioms with religious-Sufi content, which are one of the leading ones in the language, come first. From this point of view, in our study, three poets who are important names of Turkish Sufi literature of the 15th, 16th and 17th centuries and have common characteristics in terms of their sects; Sufi idioms in the divans of Kemal Ümmi, Şemseddin-i Sivasi and Niyazi-i Mısri will be discussed. Here, first of all, the Sufi idioms in the texts will be classified in terms of the Sufi concepts/terms and themes from which they are formed, then the Sufi idioms in the divans will be listed together with their meanings and sample couplets.