Kitab’ü-l Edvar, Hızır bin Abdullah tarafından on beşinci yüzyılın ilk yarısında kaleme alınmış bir müzik teorisi risalesidir. Bu eser, müzikal yapıların (melodik, ritmik) açıklamalarını içerdiği gibi bu temel kavramları, dönemin kabul edilen evren modelini oluşturan ögelerle eşleştirerek didaktikliğini hermetik bir söylemle desteklemektedir. Yazarın dili, yer yer ezoterik bir ifade şekline de yönelmektedir. Öyle ki, evren -ve bununla birlikte sıkı sıkıya bağlı olduğu müziği- üzerinde tartışılmaz bir kesinlikle kaleme aldığı bölümlerin çoğunlukla neden/sonuç ilişkisinden azade olduğu görülebilmektedir. İçerdiği bu tutum ve müziği açıklarken ona evreni oluşturan mühim parçalardan biri olarak muamele etmesi nedeniyle Kitab’ü-l Edvar’daki üslup detaylı incelenmelidir. Çalışmamızın amacı, Kitab’ü-l Edvar’ın içerdiği evren algısının, diğer bir deyişle var olan tüm şeylere dair sistematize edilmiş olan kozmogoninin gerçekte bu eserin özgün ifadesi olmadığını açıklamaktır. Tarihsel olarak eskiye dayanan bu çok-kültürlü menşein izi sürülmektedir. Bu sayede müzik teorisinin kozmogoni ile bağlantısında işlev gören orijinal kaynaklar ortaya çıkarılmaktadır. Eserde mevcut olan kozmogoni, kaleme alındığı dönemden çok daha eskiye dayandırılmaktadır. Binlerce yıl önce Mezopotamya’da kıvılcımlanan bir enformasyon ve irfan birikiminin zaman/mekân içinde yolculuğu sonucu gerek aynılıkları gerekse çehre değiştirişi ile değerlendirilmektedir. Çalışmamızın içinde öncelikle edvar kitapları ile ilgili bilgilendirme yapılmakta, ardından kavram olarak kozmogoni açıklanmakta, edvar kitaplarına intikali aydınlatılmakta, ardından Hızır bin Abdullah’ın Kitab’ü-l Edvar’ı tanıtılmaktadır. Bu tanıtımı takiben edvar kitabının içeriğindeki kozmogoni/müzik ilişkili pasajlar izole edilerek tablolaştırılmaktadır. Bu yöntemle içerik açısından kolay takip edilebilir bir yapı elde edilerek eserin kozmogoni açısından duruşu netleştirilmekte ve bu bilginin izi tarihsel süreçler ile medeniyetler üzerinden sürülebilir hale getirilmektedir. Bahsi geçen kozmogoni, gözlemlerin geçerli inanç sistemleriyle ve eski kaynaklardan Hızır bin Abdullah tarafından yapılan referanslarla birleşmesi suretiyle inşa edilmektedir. Geçmiş kültürlerin kendilerine göre uyarlayarak benimsedikleri pek çok ifade Kitab’ü-l Edvar’da yer edinmektedir. Dönemin bilme biçimi, geçerli olan kozmogoni ve eserin işlevini dikkate alınarak yaptığımız tahlilde, metinleri oluşturan ögelerin köken analizi ön planda tutulmaktadır. Sonuç olarak eser, genel kanının aksine tarihî olduğu kadar coğrafî açıdan da geniş bir kültürel mekânın ve binlerce yıllık bir zaman diliminin rayihasını kelimelerinin arasında taşıyan komün bir ürün olarak nitelendirilmektedir. Bu sayede döneminin bilme biçimini aydınlatan bir çalışma olduğu ortaya çıkarılmış ve müzik teorisini açıklarken kullandığı kozmogoninin kökeni netleştirilmiştir.

Kitab’ü-l Edvar is a treatise penned in the first half of the fifteenth century by Hızır bin Abdullah. The work supports its didactic style with a hermetic discourse by pairing main concepts of the music theory (melody and rhythm) to the elements of a predominant cosmos model of its era. The author, at times, incline towards an esoteric expression to the extent that it is possible to observe the lack of causation intertwined in the chapters which were written with a certain indisputability where cosmogony -and music as an inseparable part of it- is the main focus for the explanations. On account of the fact that music is treated as a constituent part of the cosmos, this demeanor must be closely examined. In our essay, the origin of the cosmogony present in Kitab’ü-l Edvar is based on a couple of millennia in the past and evaluated in the light of an accumulation of information and knowledge which was moving through time and space while both keeping some aspects of it as a constant and yet others in-flux. The cosmogony traced in our essay is a composition of observations made through a time span of several millennia, settled belief systems and the references Hızır bin Abdullah himself adopted in his work. Numerous modes of expression and information transfer methods embraced by ancient civilizations are also established in Kitab’ü-l Edvar. In the analysis that is carried out in the essay, the episteme of the mentioned era, the predominant cosmogony and the function of the treatise in its society is taken into consideration. By investigating further, the origin of the elements that construct the text of the treatise, contrary to popular opinion -that the work being an original approach to music theory and cosmogony as a whole- it is possible to position Kitab’ü-l Edvar as a joint venture of a multi-cultural space and the product of a multi-millennial time frame, carrying the essence of history amidst its words.