Ladik (Samsun) Ağzındaki Arkaik Unsurlar Üzerine

Author:

Number of pages:
787-803
Language:
Türkçe
Year-Number:
2020-Volume 15 Issue 2

Ladik, bugünkü coğrafi sınıflandırmaya göre Orta Karadeniz sınırları içerisinde yer almakta olan Samsun ilinin on yedi ilçesinden biridir ve coğrafi konum özelliği bakımından ise Samsun’un iç kısmında yer alır. Tarihi, antik çağ dönemine dayandığı bilinen Ladik’le ilgili en kapsamlı bilgiler Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eseri ve Amasyalı Abdizâde Hüseyin Hüsameddin Efendi’nin “Amasya Tarihi” adlı eserlerinde bulunmaktadır. Eserlerde Ladik’in adı, tarihi, ekonomisi, nüfusu, mesire yerleri ve mimari özelliği gibi yönlerden dikkat çekici bilgi ve bulgular yer almaktadır. Temel özellikleri bakımından ölçünlü dilden ayrılan Türkiye Türkçesi ağızlarında ölçünlü dilde kullanılmayan kelimeler ve ekler yaşadığı için ses (fonetik), şekil (morfoloji) ve söz varlığı (leksikoloji) açısından bir mirastır. Bu nedenle Türkçenin ses, şekil ve söz varlığı açısından incelemeleri yapılırken arkaik/eskicil unsurlardan yararlanılır. Son zamanlarda artan iletişim olanakları, eğitim ve öğretim sayesinde Türkiye Türkçesi ağızları ve ölçünlü dil arasındaki etkileşimi artırmıştır. Bu etkileşim neticesinde ağızlara sinmiş olan birtakım unsurlar zamanla yok olmaya başlamıştır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesi ağızlarından biri olan Ladik (Samsun) ağzında bulunan arkaik/eskicil unsurlar incelenmiştir. Ladik (Samsun) ağzı hem Oğuz hem de Kıpçak Türkçesinin etkisinde kalan bir ağız yapısına sahip olduğu için arkaik/eskicil unsurlu bazı kelimelerin ses ve söz varlığı dayanan açıklamalarında Kıpçak Türkçesinde bulunan şekillerine de yer verilmiştir. Ele alınan arkaik/eskicil kelimeler Eski Türkçe döneminden başlayarak Batı Türkçesinin ilk dönemlerine kadar ve bazı kelimelerde de tarihî Türk lehçelerinde göründükleri şekilleriyle verilmiştir.

Keywords


Ladik is one of the seventeen districts of Samsun province, which is located within the borders of the Central Black Sea according to the current geographical classification. Also, in terms of geographical location, it is located in the interior of Samsun. Ladik's history dates back to antiquity and the most comprehensive information about Ladik is found in Evliya Çelebi's work “Seyahatname” and in the works “Amasya Tarihi” of Amasya Abdizâde Hüseyin Hüsameddin Efendi. The works contain remarkable information and findings in terms of Ladik's name, history, economy, population, promenade locations and architectural features. Turkey Turkish dialects are separated from the standard language in terms of the basic characteristics. It is a legacy in terms of phonetics, morphological and vocabulary, as it contains words and suffixes that do not use standard language. For this reason, archaic elements are used when analyzing Turkish in terms of phone, morpho and vocabulary. Recently, the interaction between Turkey Turkish dialects and standard language has increased thanks to the increased communication opportunities, education and teaching. As a result of this interaction, a number of elements in the dialect began to disappear over time. In this study were examined the archaic elements found in the Ladik (Samsun) dialect, one of the Turkey Turkish dialects. Since Ladik (Samsun) dialect has a dialect structure that is influenced by both Oghuz and Kipchak Turkish, some words with archaic elements also have figures of Kipchak Turkish in their phone and vocabulary descriptions. The archaic words examined were given starting from the Old Turkish period to the early era of Western Turkish period. Some words are also given as they appear in historical Turkish dialects.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 928
Number of downloads 440

Share

Turkish Studies - Language and Literature
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.