Makam teorisi tarihi oldukça zengin bir literatüre sahiptir. Felsefe ve müzik teorisi ekseninde yazılmış Arapça, Farsça, Karamanlıca, Osmanlı Türkçesi ve Türkçe eserleri bu literatür içerisinde bulmak mümkündür. 1000 yıllık miras içerisinde dönüm noktaları ve köşe taşı kabul edilebilen teorisyenler ele alındığında, hiç şüphesiz bu duraklardan biri Dimitri Kantemir olmalıdır. Dimitri Kantemir gerek geliştirdiği harf notası, gerek döneminin peşrev ve saz semaisi repertuarını bu notayla tesbit etmesi, gerekse eski edvârların mevcut mutlak teori anlayışını reddeden yaklaşımıyla yaşadığı yüzyılın ötesinde bir isim olarak değerlendirilmektedir. Kantemir’i diğerlerinden farklı kılan en önemli özelliği ise ‘kağıt üzerindeki hesaplamalara hapis olmuş teori yaklaşımı’ yerine, İstanbul merkezli ‘yaşayan’ müziği edvârına konu etmesidir. Besteci, müzik teorisyeni ve tarihçi Dimitri Kantemir’in yaptığı işler hakkında pek çok müzik bilimci, araştırmacı ve yazar önemli referans eserler hazırlamışlardır. Müzik araştırmacılarınca hâlihazırda irdelenen ve detayıyla araştırılması gereken bir başka konu da Kantemir teorisinin geleneğin sürekliliği ve dönüşümü doğrultusunda okunması konusudur. Kantemir Fener Rum Patrikhanesi’nde hocası Meletius ve onun hocası olan Jan Baptizta Van Helmont aracılığıyla ‘Yeni Aristoculuk’ ve Tales düşüncesiyle tanışmış, ayrıca Aleksandr Mavrokordato ile derinlikli bir bakış açısı elde etmiştir. İşte Kantemir’in müziği müsbet bir ilim şeklinde ele alışı ve deneyci yaklaşımının izleri tam da bu noktadan araştırılmaya başlanmalıdır. Bu makalede Kantemir’in teori geleneğine ve müziğe bir müsbet bilim olarak yaklaşımı, bu doğrultuda icra ve teoriyi kaynaştırmayı hedefleyen bakış açısı ele alınacak, ezber bozucu tavrı ile geleneğin dönüşündeki konumu değerlendirilecektir.

Dimitri Cantemir is considered to be a name beyond the century not only because of developing a letter note but also with the determination of the repertoire of the ‘peşrev’ and instrumental ‘semai’ of the period. Additionally, he rejected the current understanding of absolute theory of old edwars. Instead of calculation based theory approach, considering Istanbul centered Ottoman-Turkish ‘living’ music as the main subject of his treatise was probably the most distinguished feature of Cantemir. Many music scientists, researchers and authors prepared important reference piece of art about the Works of Dimitri Cantemir who was a composer, music theorist and historian. However, another aspect which is already being examined by music researchers but should be studied in more details is the subject of the continuity of the tradition and its reading in direction of its transformation. Cantemir discovered new Aristo-ism and idea of Thales, the great Greek philosopher in Greek Orthodox Patriarchate, through his teacher Meletius and his teacher Jan Baptizta Van Helmont. He gained a much deeper point of view thanks to his teacher Aleksandr Mavrokordato. Researches of Kantemir’s positive science approach to music should be started exactly from this point. In this study, Cantemir’s music approach that aims to combine musical performance and theory as a brunch of positive sciences, will be evaluated analytically. Through that process, his departure from the commonly appreciated approach will be interpreted through the transformation of tradition.